Corona en de economie - de schade door 'het virus zelf'

       Je moet je als leek, vind ik, je geen oor laten aannaaien door een expert. Een pedagoog die met de boodschap leurt dat ‘herexamens’ niet helpen’, die moet bij mij niet aanbellen. Ik zou hem meteen vragen of dat ook geldt voor het rijexamen. Of ik zou hem zeggen dat hij eens bij de buren moet navragen of ik dáár niet ben. En ik zeg dat nu als gepensioneerde leraar, maar ik zou ook zo gereageerd hebben als ik nooit had lesgegeven.
     Zo is ook een economist die beweert dat ‘het virus zelf’ de economie meer schade berokkent dan een lockdown, bij mij aan het verkeerde adres. Ik weet net als iedereen dat de slachtoffers vooral onder gepensioneerden vallen, en díe zijn het niet die de economie rechthouden. Bij ons thuis is er maar één die de economie nog recht houdt en dat is mijn vrouw. Als die aan covid overlijdt, gaat het BBP achteruit, maar als ik eraan overlijd, zal het best meevallen.
     Tegelijk voel ik mij bij zo’n uitspraak wat ongemakkelijk. Ik wil weten wat die pedagoog of die economist écht bedoelen. Het zit mij niet lekker als ik tegen iets ben, waar ik de achtergrond niet van ken. Ik dacht dus: ik stel de vraag even op Quora: Waarom zou de economie meer schade ondervinden van het coronavirus zelf dan van een lockdown ertegen, zoals sommigen beweren? En ik stelde die vraag in het Engels om mijn net zo breed mogelijk uit te gooien. De reacties volgden onmiddellijk. Dat het gewoon zo wás. Dat ik geen vragen moest stellen waarvan ik in mijn verwaandheid het antwoord toch al meende te kennen. Dat de kudde-immuniteit een weerlegde theorie was. Dat alleen idioten tegen lockdown waren. Vooral die tweede reactie stoorde mij: ik kende het antwoord juist niet.*
     Gelukkig is er nu het boekje van Maarten Boudry en Joël De Ceulaer over corona. Daarin heeft Boudry een hoofdstuk aan de kwestie gewijd onder het lemma ‘Nevenschade’. Ook hij argumenteert dat ‘het virus zelf’ meer economische schade berokkent dan de maatregelen ertegen. Zijn argumenten zijn de volgende

1. We moeten niet alleen de coronaschade opmeten die heeft plaatsgevonden, maar de vijf keer grotere schade** inschatten die zou hebben plaatsgevonden zonder lockdown
2. Zonder lockdown, ‘ligt binnen de kortste keren de helft van je actieve bevolking thuis ziek in bed of in het ziekenhuis’
3. Een korte krachtige lockdown berokkent minder economische schade dan een die halfslachtig is, en in de tijd wordt gerekt.
4. Ook zonder lockdown gaan de mensen tijdens een pandemie hun gedrag bijsturen en spontaan minder economische activiteit ontwikkelen – bijvoorbeeld minder naar de kapper gaan.

 Zó is het geen onzin meer. (1) is een veronderstelling, (2) is een overdrijving, (3) is minstens in theorie juist en (4) lijkt mij de kern van de zaak. Maar (4) brengt ons ook naar het gebied van semantische verfijning. Je zou de spontane gedragsbijsturing in coronatijden ook kunnen omschrijven als een ‘vrijwillige lockdown’, te onderscheiden van een ‘opgelegde lockdown’. Dan luidt de stelling dat de economische schade ten gevolge van een opgelegde lockdown minder groot is dan die van een vrijwillige lockdown, vooral als die eerste in ideale omstandigheden worden toegepast, dat wil zeggen kort, krachtig, uitgekiend en goed georganiseerd. Dát is een redelijke stelling. Alles wat in ideale omstandigheden wordt toegepast, en kort, krachtig, uitgekiend en goed georganiseerd is, levert een voortreffelijke kosten-batenbalans op.
     Ondertussen is het beter te zwijgen beter over een economie die schade ondervindt van ‘het virus zelf’. Zo’n formulering zorgt voor verwarring, en bij mensen als ik, voor wantrouwen en slecht humeur.

* De agressiviteit van de antwoorden kan ten dele verklaard worden door mijn gebrekkige Engels. Ik had geschreven ‘as some people pretend’, waarbij ‘to pretend’ blijkbaar een minder neutrale betekenis heeft dan het Nederlandse ‘beweren’.

** Dat ‘vijf keer grotere’ is een formulering die Boudry vooral gebruikt als het om de dodentol gaat. Het is zijn veronderstelling, die hij vaak herhaalt, dat eerste golf zonder lockdown 50 000 doden zou hebben geëist in plaats van 10 000. Op andere plaatsen gebruikt hij enigszins andere cijfers. Dan beweert hij dat we nu een dodentol hebben gehad van 20 000 maar dat het er zonder lockdown één van ‘50 000 tot 100 000’ zou zijn geweest.