Reynebeau en het vulgair marxisme

     Ik lees wel eens een rechts stuk waar ik het eigenlijk eens mee ben, maar die mij tegelijk het schaamrood op de kaken jaagt vanwege de formulering of de argumentatie. Zouden er veel linksen zijn die hetzelfde gevoel ondervinden bij het lezen van Marc Reynebeau? Hij heeft het dit keer (DS 15/10) over de lezing van Bart De Wever in Gent.

 In zijn rol van Cassandra hanteert De Wever het beeld van een ‘sokkel’ genoemd welvaart, waarop de ‘zuilen’ van de sociale verworvenheden staan, op zijn De Wevers gezegd: ‘de herverdeling’ … Hier doemt een ideologisch model op dat verrassend sterk lijkt op wat in het marxisme het historisch materialisme is. In dat model schraagt de materiële economische productie de sociaal-culturele bovenbouw. Zie maar: welvaartsokkel onderaan, sociale zuilen bovenaan … De Wever is niet de enige die dat historisch materialisme napraat, dan nog in een versie die in de wandelgangen ‘vulgair marxisme’ heet. Het patronaat hanteert al een halve eeuw een analoge bezweringsformule … : op een sociaal-economisch kerkhof kun je geen sociaal paradijs bouwen.

     Dat is prietpraat. Wat De Wever en het patronaat beweren heeft niets te maken met wat het marxisme beweert, al kun je de twee beweringen allebei met de kreupele beeldspraak van sokkel en beeld samenvatten. Het marxisme beweert dat de ontwikkelingsgraad van de productiekrachten – denk aan AI – de sociale verhoudingen beïnvloeden, en dat dáár nog eens bovenop sociaal-culturele ideologieën ontstaan die die verhoudingen rechthouden dan wel afwijzen. Als dat proces als een automatisch mechanisme wordt voorgesteld, spreekt men van ‘vulgair marxisme’ – niet in de wandelgangen maar in geleerde publicaties;  Ik laat hier in het midden of die theorie een nuttig schema is om samenlevingen te beschrijven of te verklaren. Dat is een moeilijke discussie.
     Maar De Wever beweert iets veel, veel eenvoudigers. Je moet eerst welvaart hebben voordat je die kunt ‘verdelen’ of ‘herverdelen’. Je kunt niet ‘verdelen’ of ‘herverdelen’ wat er niet is. Je kunt geen gratis koelkasten uitdelen als er niet eerst voldoende koelkasten worden geproduceerd. Je kunt geen gratis treintickets uitdelen als er niet eerst voldoende treinen worden geproduceerd. Dat is even onbetwistbaar als dat twee plus twee vier is. Het is wat je zou kunnen noemen een ‘harde waarheid.’ Ook Reynbeau kan die niet betwisten en daarom leidt hij de aandacht maar af door te schermen met ‘historisch materialisme’ en ‘vulgair marxisme.’
      De Wever gebruikt zijn onbetwistbare uitgangspunt om een een beleid te verdedigen dat daar niet rechtstreeks uit volgt. Reynebeau kan met een gerust hart aanvaarden dat twee plus twee vier is en tegelijk voor méér sociale consumptie pleiten. Hij kan gerust argumenteren dat zoiets de productie niét in gevaar brengt. Hij kan zelfs argumenteren dat zoiets de productie bevordert. Of dat een gelijke verdeling van het geproduceerde belangrijker is dan de hoeveelheid ervan. Dat is alweer een moeilijke discussie. Ik kan mij voorstellen dat de mensen van denktank Minerva allerlei ingenieuze redeneringen klaar hebben om een of meer van die stellingen te ondersteuen.
     Maar in elk geval heeft De Wevers beeld van sokkel en zuilen niets te maken met het historisch materialisme of met het vulgair marxisme. Mocht De Wever nu beweerd hebben dat de ‘sociale zuilen’ vanzelf groeien op ‘de sokkel van de welvaart’ of dat de herverdeling automatisch volgt uit de welvaartstijging, dan zou dat iets anders zijn. Maar De Wever zegt zulke dingen niet. Het is meer het soort dingen dat ik zou zeggen – zij het niet zonder nuance. Als Reynebeau wil, kan hij mij desnoods een ‘vulgair marxist’ noemen. Als je Ludwig von Mises leest, heb je inderdaad soms de indruk dat je Marx leest, maar met een zuiverder logica.