De hypocrisie van het Westen, e.a.

  

De hypocrisie van het Westen
     Ik lees af en toe iets over het drama dat zich in Gaza afspeelt, en vaak gaat het dan over de Westerse hypocrisie. Ik lees over die hypocrisie bij Koert Debeuf, bij Hendrik Vos, bij criminoloog Tom Daems, en zelfs bij een verstandig man als Luuk Middelaar. ‘Hypocrisie is de tweede valstrik.’ schrijft Middelaar. ‘Met de welhaast onvoorwaardelijke steun aan Israël stellen de VS en Europa zich bloot aan de kritiek van twee maten en twee gewichten. Landen in het Globale Zuiden – en ook flinke delen van de Europese publieke opinie – zien dat de Westerse bekommernis om Oekraïnse levens veel groter is dan die om Palestijnse. Dit kost geloofwaardigheid.’ En Koert Debeuf schrijft ongeveer hetzelfde: ‘Het is die houding die het Westen in de ogen van de rest van de wereld moreel bankroet maakt. Wie zal nog luisteren wanneer Europa een nieuw rapport publiceert over de problemen van mensenrechten en democratie?’
     Wie zal nog luisteren naar Europa? Dat is een heel goede vraag. Wie luistert er nu naar de zedenlesjes van Europa? Of laten we zeggen, wie luisterde er  vóór 7 oktober? Is onze ‘geloofwaardigheid’, such as it is, pas echt gedaald na de lauwe Europese steunbetuigingen aan Israël? Ik geloof daar niet veel van. Europa en het Westen zijn al lang – terecht of ten onrechte – het voorwerp van afgunst en haat in de wereld. En wanneer regimes van het Globale Zuiden al eens vriendelijk doen tegen ons, is het omdat ze hopen daar voordeel uit te halen. Het zij zo. Ainsi va le monde.  Het is wat het is.
       Ook zou ik de vergelijking met Oekraïne niet te ver doortrekken. Rusland is voor zover ik weet Oekraïne niet binnengevallen na een moorddadige Oekraïense raid van het Hamas-type. Ik kan begrip opbrengen voor mensen die in de Israël-Hamas oorlog vooral oog hebben voor de veiligheid van Israël, en aan de andere kant voor mensen die vooral bekommerd zijn om het leed van de Palestijnse burgers. Maar ik ben vlakaf en compromisloos tegen de raid van de Hamasmilities zoals ik vlakaf tegen de agressie van Poetin ben. En ik ben blij dat Europa de zaak ook zo bekijkt. Die houding is zelfs, als men dan toch de vergelijking tussen de twee wil maken, in zekere zin consequent*.
      Verder lijkt het in die voorstelling van zaken of het Westen de enige geopolitieke grootheid is die zich aan hypocrisie bezondigt. Je krijgt vaag de indruk dat het Globale Zuiden bestaat uit enigszins naïeve, goedmenende landen, die met ontzag opkijken naar de liberale en humanitaire politiek van het Westen en die dan bitter ontgoocheld zijn als blijkt dat die politiek niet altijd rechtlijnig is. Dat hadden ze nooit gedacht, die brave landen van het Globale Zuiden! Als het zo zit, dan zullen ze liever aansluiten bij landen die niet hypocriet zijn, zoals Rusland en China!
     Nu, op één punt geef ik Koert, Hendrik, Tom en Luuk gelijk: de Westerse buitenlandse politiek is natuurlijk hypocriet. Ik hoop dat hij dat nog lang zal blijven en ik wil gerust uitleggen waarom. Elke buitenlandse politiek bestaat uit twee onderdelen: de versterking van de eigen geostrategische positie en de verspreiding van de eigen idealen**. Soms liggen die twee in elkaars verlengde en versterken ze elkaar. De Verenigde Staten hielden Rusland in toom op het Europese contintent door de landen te ondersteunen die dezelfde liberaal-democratische idealen hadden als zijzelf***. Maar de twee onderdelen kunnen evengoed met elkaar botsen. Dezelfde Verenigde Staten die in Europa tijdens de Koude Oorlog de democratie ondersteunden, gingen in Latijns-Amerika dictaturen ondersteunen om te verhinderen dat Rusland daar voet aan wal kreeg.
      Doordat het beleid twee verschillende doelen nastreeft, is hypocrisie onvermijdelijk. Omwille van de geostrategie ondersteunt men in het ene land een ideaal dat men in het andere land bestrijdt. En bovendien, tweede hypocrisie, gaat men proberen de geostrategie zo goed en zo kwaad als het kan te verkopen als geheel en al uit idealen bestaand. Met de waarheid neemt men het dan niet zo nauw. Als een bepaald beleid voor 50 procent is ingegeven door idealen – wat veel te veel is om gezond te zijn – zal men het voorstellen alsof het voor 100 procent zo is.
     Eigenlijk kan men hypocrisie maar vermijden door het buitenlandse beleid te beperken tot één enkel doel.  Maar wie kan in godsnaam zoiets verdedigen? Alle humanitaire en liberaal-democratische idealen overboord gooien en alleen Realpolitik overhouden zou brutaal en cynisch zijn, en zou niet eens door de eigen bevolking worden aanvaard. En alle geopolitieke berekening overboord gooien zou nog vele malen erger zijn, want welk ideaal je ook wil bereiken – al was het het instandhouden van een broze vrede – je moet in de eerste plaats voldoende sterk zijn om er ook maar iets van te kunnen realiseren.

Antizionisme en antisemitisme
     Antizionisme en antisemitisme zijn twee heel verschillende dingen. Hanna Arendt was geloof ik een antizioniste maar je moest al behoorlijk fanatiek zijn om haar van antisemitisme te beschuldigen. Maar het ene kan wel voortvloeien uit het andere. Iemand die van huis uit Joden haat, of niet sympathiek vindt, zal het niet moeilijk vinden om zich ook tegen de staat Israël te keren. Hij kan dan zelfs zijn antisemitisme als antizionisme vermommen.
    En het omgekeerde kan ook. Een Vlaming die verder niets mee te maken heeft, kan op principiële gronden de grondbeginselen van de staat Israël verwerpen. Als hij daar jaren intens mee bezig is, kan dat een emotionele kleur krijgen. Hij volgt met argusogen elk onrecht dat de Palestijnen wordt aangedaan, interesseert zich niet meer voor de versie van de tegenpartij. Erger, hij wordt woest als hij die versie hoort: allemaal leugens, allemaal arrogantie, typisch Joods. Emotioneel antizionisme gaat onmerkbaar over in antisemitisme, zij het antisemitisme van een speciale soort. 
     Je hebt hetzelfde gehad met het anti-Amerikanisme. Bij sommigen begon het als principieel anti-imperialisme, en het eindigde met een afkeer voor Amerikaanse films, Amerikaanse coca-cola, Amerikaanse hamburgers en Amerikaanse toeristen. Ik heb een professor gekend die zwoer dat hij nooit een voet op Amerikaanse bodem zou zetten. Ik heb een vriendin gehad, die zich overigens van politiek weinig aantrok, die niet mee wilde op reis naar Amerika vanwege ‘hun eeuwige buitenlandse interventies.’ Amerikanen waren vreselijke mensen, vond zij. 

No Jews, no news
     Er zijn veel delen in de wereld waar het er bloedig aan toe gaat. In Mexico bijvoorbeeld. In de zogenaamde Drugsoorlog zijn sinds 2006, als we de collateral damage erbij rekenen, ongeveer 500.000 mensen gedood. Toch horen we daar veel minder over dan over Israël-Palestina, zelfs als het daar redelijk kalm is.
    Wanneer leven wij mee in een conflict en krijgt het dus nieuwswaarde? Er zijn veel factoren. Als er landgenoten mee gemoeid zijn (de opstand van de Simba’s in Congo), als er geloofsgenoten mee gemoeid zijn (Ierland met de katholieken tegen de protestanten), als het dichtbij is (Baader Meinhof in Duitsland), als er een herkenbare vijand is (de communisten, de vrijmetselaars, de imperialisten, de islamisten).
     Om een of andere reden is de betrokkenheid van Joden iets wat altijd brede belangstelling wekt. De Joden vinden zichzelf, geloof ik, een bijzonder volk, maar ze worden door andere volkeren ook zo gezien. Mijn vader hield als dertienjarige een spreekbeurt over ‘De Joden’ en de leraar vond het zo interessant dat mijn vader de week erna opnieuw een spreekbeurt mocht houden – wat een soort eer was. Zelf vind ik het ook altijd interessant om te weten dat een schrijver, of een acteur, of een geleerde van joodse afkomst is. Bij bankiers interesseert hij mij dan weer niet.
     Els van Diggele legt in haar boekje De misleidingsindustrie uit dat de fascinatie voor joden zeker in Nederland altijd een grote rol heeft gespeeld, zeker na de catastrofe van de Tweede Wereldoorlog. Dat leidde tot grote betrokkenheid bij de het conflict Israël-Palestina. De pers beet zich vast in het conflict want de joden hadden nieuwswaarde. Vóór 1967 stond die pers aan de kant van Israël. Na 1967 veranderde dat langzaam, en nu is er grote sympathie voor het Palestijnse kamp. In tegenstelling tot de pers echter, is de bevolking zelf, en de politieke wereld, erg verdeeld over de zaak. Bij velen is de sympathie van vóór 1967 blijven bestaan.

Anti-humanitaire landen?
     De stevig linkse Raf Njotea was weer goed op dreef in De Standaard van 2 november. ‘Vorige week was er in de VN een stemming over de vraag of in de oorlog tussen Israël en Hamas burgers beschermd moeten worden en wettelijke en humanitaire verplichtingen nageleefd … Er waren 43 landen die zich onthielden en 12 andere landen stemden tegen. Onvoorstelbaar. Als we ons**** al niet meer achter de bescherming van burgers en het naleven van fundamentele humanitaire waarden kunnen scharen?’
     Waarom moet Raf de inhoud van de resolutie zo verdraaien? De essentie van de resolutie ging over een onmiddellijke wapenstand. Er zijn voor- en nadelen aan zo’n bestand. Het voordeel is dat er geen nieuwe slachtoffers vallen en dat men beter de humanitaire hulp kan organiseren. Het nadeel is dat Hamas de tijd krijgt om zich militair te herorganiseren. Raf heeft het volste recht om het voordeel van een bestand veel groter te vinden dan het nadeel ervan, maar dat hij dan minstens zegt waarover het gaat. Nu moeten we in De Standaard de pagina omdraaien om om aan de achterkant in de column van Mia Doornaert de juiste inhoud van de resolutie te lezen. 

 

* Dat betekent niet dat het beleid inzake Oekraïne/Palestina  in alle opzichten consequent is. Europa is tegen de Russische agressie in Oekraïne,  boycot daarom Rusland en geeft wapens aan de tegenpartij. Europa is ook – terecht – tegen de Israëlische kolonisatie van de Westbank, maar voert geen boycot tegen Israël, en geeft geen wapens aan haar vijanden. Ik zou het ook niet doen. Ik zou overigens ook geen economische boycot tegen Rusland gevoerd hebben, hoezeer ik ook voor wapenleveringen aan Oekraïne ben. Zie mijn stukje hier.

** Er zijn meer onderdelen in een buitenlands beleid, zoals het organiseren van goede handelsbetrekkingen, maar die laat ik hier buiten beschouwing.

*** Afhankelijk van hoe men aankijkt tegen de staat Israël, is de Westerse politiek tegenover dat land ook een voorbeeld van geopolitieke belangen en liberaal-democratische idealen die in elkaars verlengde liggen. Israël is een betrouwbare strategische bondgenoot van het Westen en is tegelijk, met zijn vele gebreken, nog altijd het land van de regio die het dichtst bij de liberaal-democratische staatsvorm benadert. Bijna elke kritiek die je terecht op Israël kunt geven, kun je met nog meer recht geven op de naburige landen, met inbegrip van het Gaza van Hamas en de autonome gebieden van de Palestijnse Autoriteit. Er bestaan bijvoorbeeld betrouwbare rapporten dat er gefolterd wordt in Israëlische gevangenissen, maar toch weer niet zoveel naar het schijnt als in die van de Palestijnse Autoriteit.

**** ‘We ons’ …? Waarom vermeldt Raf niet dat ons land wél voor de resolutie stemde, in tegenstelling tot de meeste Europese landen? Vindt hij het beneden zijn revolutionaire stand om een burgerlijke regering een complimentje te geven?