De kapitalistische tepelcitroen, en andere kortjes over film

Ongeloofwaardig einde
     Ergens midden in september zag ik de film Miss Sloan (2016). Ik schreef daar toen een kort commentaartje over dat eindigde met de zin: ‘Die ongeloofwaardige eindes zijn de beste.’ Ik was trots op dat zinnetje. Maar de straf volgde snel. Twee dagen daarna zag ik Black Widow (1987), niet de superheldenfilm – die heb ik ook gezien – maar de policier met Debra Winger en Theresa Russell. Dat was nu eens een film die grondig werd verknoeid door het ongeloofwaardige einde. Ongeloofwaardig, en en met een ‘onvoorspelbare’ wending die je van ver zag aankomen. 

Voorspelbare films
     Mijn vrouw houdt niet van voorspelbare films, of ze moeten heel goed zijn of helemaal haar genre zijn. Ik heb ook liever dat films goed zijn of mijn genre zijn, maar ik leg de lat voor onvoorspelbaarheid niet zo hoog. Ik heb er geen probleem mee als ik van ver zie aankomen dat de jongen het meisje zal krijgen, maar dat ze eerst nog een keer flink ruzie zullen maken over een leugentje om bestwil dat aan het licht komt. Eigenlijk ben ik bij het filmkijken voortdurend aan het raden hoe het verhaal verder zal gaan. Als ik vlug even controleer hoeveel minuten er nog resten, kan ik vaak de volgende drie stappen raden. Soms helpt het ook om de regisseur te kennen. The Card Counter (2021) bijvoorbeeld is van Paul Shrader. De afloop liet zich raden.

Onvoorspelbare film
    Maar nu heb ik gisteren een volkomen onvoorspelbare film gezien: Fair Play (2023). Een New-Yorkse investeringsfirma, een stel ambitieuze analisten, waaronder Emily en Luke, die een verhouding hebben. Ze willen die voorlopig geheim houden. Dan wordt Emily gepromoveerd en, voorspelbaar, Luke is wat jaloers. Dat is ongeveer het enige voorspelbare in de film. En toch bevat de film amper onverwachte wendingen of twists. Bij elke scène kun je ongeveer twee mogelijke uitkomsten verwachten, maar je weet nooit welke van de twee het wordt. Je wordt niet op het verkeerde been gezet: je weet het gewoon niet. Dat geeft de film iets onpartijdigs. Tot ongeveer een minuut voor het einde kan het verhaal nog twee richtingen uit, allebei even geloofwaardig en allebei even bevredigend.
     Een ontevreden kijker schreef op IMDB als commentaar: Fatal Attraction meets Glengarry Glen Ross? Dat lijkt mij een heel oppervlakkige vergelijking. Ergens anders las ik dat de film ‘je op het puntje van je stoel houdt.’ De formulering vat niet precies het soort spanning van de film samen: en sourdine, tussen emotioneel en intellectueel. Ook bleef ik languit op de sofa liggen in plaats van op het puntje van mijn stoel te gaan zitten.  Maar ik weet wat de recensent bedoelt. 

X meets Y
    Zo’n trucje à la Fatal Attraction meets Glengarry Glen Ross kom je wel vaker tegen in recensies: één film samenvatten als een combinatie van twee andere. Met de film Certain Women (2016) voelde ik die neiging ook bij mij opkomen. Het is een aardige film, ook al is er geen achtergrondsmuziek. Bij het allereerste beeld weet je het al: Montana! Goede actrices: Laura Dern, Michelle Williams, Lily Gladstone, Kirsten Stewart. Ik had al snel door dat de film een bewerking was van enkele literaire kortverhalen – van een zekere Maile Meloy. 
      Raymond Carver meets Annie Proulx dacht ik toen de film afgelopen was.  

Politieman en echtgenoot
     Af en toe mag het ook eens een oude zwart-witfilm zijn. Detective Story (1951) bijvoorbeeld van William Wyler. Heel toneelmatig, bijna alles speelt zich af op één locatie, een politiekantoor – ik hou daar wel van. Iedereen draagt een das, behalve de grote baas – een verschijnsel waar ik al eens de aandacht op heb getrokken*. Kirk Douglas is een fanatieke inspecteur die boeven vangt bij de vleet. Ook wie een kleine misstap begaat moet boeten. Er wordt geen oogje dichtgeknepen. Eens een dief, altijd een dief, en Kirk kan het weten want zijn vader was zelf een dief. Kortom: inspecteur Javert. Dan komt zijn vrouw Mary erbij. ’t Is grote liefde natuurlijk, en Kirk is een en al charme, maar als er iets in het verleden van Mary niet pluis lijkt, wordt de charmeur een onhebbelijke, autoritaire botterik. Kortom: Thorvald Hjelmer.
     Les Misérables meets Het poppenhuis.  

De kapitalistische tepelcitroen
     Verder ben ik de Netflix-reeks The Fall of the House of Usher aan het bekijken, een reeks bewerkingen van Edgar Allan Poe-verhalen, bijeengehouden door de familie-intriges in een farmabedrijf, een reeks moorden, en dat alles tegen de achtergrond van de opioïdencrisis. Dus: Edgard Allen Poe meets Succession meets Agatha Christie meets Dopesick & Painkiller. De fans van harde horror zullen ontgoocheld zijn, en misschien vinden anderen dat er wat meer erotische spanning mocht zijn tussen broer en zus Usher, maar het is wel een mooi gemaakte reeks. 
     Prachtig is de tirade die de eigenaar en CEO van het farmabedrijf afsteekt tegen de procureur die hem wil vervolgen. ’t Is een lange opsomming van onethische praktijken die kenmerkend zouden zijn voor het kapitalisme – en misschien zijn ze dat ook – maar ’t is in elk geval erg grappig, wat je niet van alle antikapitalistische tirades kunt zeggen. Je vindt het fragmentje op tientallen plaatsen op Tiktok en op Reddit. Het is een amplificatio van de uitdrukking When life hands you lemons, you make lemonade. 
     Hier volgt een proeve van vrije vertaling**: 

     CEO: ‘Als het leven je citroenen geeft …’
     Procureur: ‘… maak je citronnade.’
     CEO: ‘Nee! (Zucht. Legt uit) Eerst zet je een multi-media campagne op om mensen te overtuigen dat citroenen ongelooflijk schaars zijn, wat alleen werkt als je eerst zelf alle citroenen opslaat en de toevoer controleert. Dan een Blitzkrieg in alle media. ‘Citroenen zijn de enige manier om te zeggen ik hou van jou!’ ‘Citroenen: onmisbaar op elk verlovings- of verjaardagsfeest!’ ‘Rozen zijn out, citroenen zijn in!’ Dan reclamepanelen die zeggen dat zij geen seks met je zal hebben als je geen citroenen hebt. Je zorgt ervoor dat Apple zijn nieuwe besturingssysteem OS-Citrún noemt, met een accent op de ‘u’. Je rekent 40 procent meer voor organische citroenen, en 50 procent voor conflict-vrije citroenen. Je stouwt de EU-kantoren vol met met lobbyisten. Je zorgt ervoor dat een van de Kardashians op een citroenschijfje sabbelt in een uitgelekte seks-video. Timothée Chalamet draagt citroenkleurige schoenen in Cannes. Je zet een hashtag-campagne op poten. Iets is niet meer ‘cool’ of ‘hip’, nee, het is ‘citroen’. ‘Heb je die film gezien? Ben je naar dat concert geweest? Het was fucking citroen.’ Billie Eilish, OMG, hashtag citroen.’ Je zorgt ervoor dat Marc Van Ranst, Jan Tytgat en Pedro Brugada samen op televisie komen om dringend te adviseren minstens vier citroenen per dag tot jou te nemen, en één citroensuppositoire aan de andere kant om te toxines beter af te voeren, want er is niets ergers dan toxines. Dan neem je een patent op de zaden. Je verandert de genetische code zodat de citroenuiteinden een heel klein beetje meer op tepels lijken, en je neemt een patent op de tepel-citroen-DNA-sequentie. Je zorgt voor kruisbestuiving, je laat je zaden los in de vrije natuur, en je vervolgt de boeren omdat ze je copyright schenden als je genetische code opduikt op hun land. Je leunt achterover, schept de miljoenen op, en dan, wanneer je klaar bent, en je hebt je citroenimperium verkocht voor enkele miljarden euro, dan, en pas dan, maak je die verdomde citronnade. 

 

* Zie hier. 

 

** CEO: ‘No! First you roll out a multi-media campaign to convince people lemons are incredibly scarce, which only works if you stockpile lemons, control the supply. Then a… a media blitz. ‘Lemon is the only way to say I love you.’ ‘The must-have accessory for engagements or anniversaries.’ ‘Roses are out, lemons are in.’ Billboards that say she won’t have sex with you unless you got lemons. You cut De Beers in on it. Limited edition lemon bracelets, yellow diamonds called lemon drops. You get Apple to call their new operating system OS-Lemón. A little accent over the ‘o’. You charge 40% more for organic lemons, 50% more for conflict-free lemons. You pack the Capitol with lemon lobbyists. You get a Kardashian to suck a lemon wedge in a leaked sex tape. Timothée Chalamet wears lemon shoes at Cannes. Get a hashtag campaign.

Something isn’t cool or tight or awesome, no, it’s lemon.  ‘Did you see that movie? Did you go to that concert? It was effing lemon.’ Billie Eilish, ‘OMG, hashtag… lemon.’ You get Dr. Oz to recommend four lemons a day and a lemon suppository supplement to get rid of toxins ’cause there’s nothing scarier than toxins. Then you patent the seeds. You write a line of genetic code that makes lemons look just a little more like tits,  and you get a gene patent for the tit-lemon DNA sequence. You cross-pollinate,  you get those seeds circulating in the wild, and then you sue the farmers for copyright infringement when that genetic code shows up on their land. Sit back, rake in the millions, and then, when you’re done, and you’ve sold your lem-pire for a few billion dollars, then, and only then, you make some fucking lemonade.