Hilde van Mieghem - en andere kortjes

Hilde van Mieghem
Hilde van Mieghem kan het woord ‘woke’ niet meer horen. ‘Men knuppelt er elk gesprek mee dood,’ schrijft ze, ‘elke uitwisseling van gedachten wordt onmogelijk gemaakt.’
Van Mieghem gebruikt die sterke woorden naar aanleiding van de Arenberg-rel. Zelf had ze het prima gevonden toen daar in de trappenhal enkele oude 19de-euwse schilderijen naar het depot waren verhuisd zodat er tussen de overblijvende oude portretten plaats werd gemaakt voor de foto’s van Mous Lamrabat. De oude, kleurloze portrerren, schrijft Van Mieghem, werden ‘interessanter’ door ‘de confrontatie met kleurrijke hedendaagse kunst’. Daar valt iets voor te zeggen. Maar er valt ook iets tegen te zeggen.
In de kerk van mijn jeugd hingen links en rechts van het altaar twee grote schilderijen van Jan van Orley met bijbelse taferelen: De bekering van Paulus en De verloochening van Petrus. Beide schilderijen waren in de loop der jaren erg donker geworden. En als je er week na week  en jaar na jaar op zat te staren, leken ze, zoals Van Mieghem schrijft, ‘niet meer dan stoffig behang’. Mocht men nu een van die schilderijen vervangen door een ‘oogverblindend mooie foto’ van bijvoorbeeld een Palestijnse vrouw die de moeder van Jezus voorstelt, dan kan ik mij voorstellen dat de kerkgangers even uit hun lethargie zouden worden geschud, en ook dat ze voor één keer met meer interesse zouden kijken naar het schilderij dat is blijven hangen.
Maar alles bij elkaar genomen heb ik toch liever dat de schilderijen allebei blijven hangen, en misschien eens een opknapbeurt krijgen. Geef ik nu ook blijk, alweer in de woorden van Van Mieghem, van ‘verstikkende benepenheid …, gebrek aan ruimdenkendheid en Vlaams navelstaren?’ Mij goed hoor, zolang ik maar niet word doodgeknuppeld en nog gedachten mag uitwisselen.

Alice et le maire
Ik heb gisteren de film Alice et le maire gezien. ’t Was een film die veel clichés van het genre vermeed. Weinig over corruptie, weinig over verraad en messen in de rug, weinig over naïeve idealisten en gehaaide opportunisten. Meer West Wing dan House of Cards. Ook had de film een leuke, kabbelende plotloze stijl die je dertig jaar geleden wel vaker zag. De hoofdfiguur was een aantrekkelijke, vriendelijke jonge vrouw die ongenaakbaar blijft zelfs als ze op jouw schouder uithuilt.  Ze gaat aan de slag als filosofisch raadgever van de burgemeester, maar de scenarist is zo slim geweest om haar niets filosofisch te laten zeggen. Voor je het weet krijg je dan wat mijn vrouw noemt ‘intellectueel gezwets’. Dat vindt ze zelf van films als The Jane Austen Book Club.
De burgemeester zelf wordt uitstekend vertolkt door Fabrice Luchini. Hij is een man van links, die zich ‘niets wil laten dicteren door de economische wetmatigheden.’ Hij wil steeds meer vooruitgang, steeds meer democratie en steeds meer rechten voor iedereen. ‘Steeds meer rechten’ … hij zegt het twee of drie keer. Hij schijnt niet te beseffen dat ‘steeds meer rechten’ wel eens ten koste kan gaan van dat ene recht dat ook niet onbelangrijk is: het recht om met rust gelaten te worden.

Mijn vader en de iPhone
Mijn vader is twintig jaar te vroeg geboren. Als hij nu tachtig was, zat hij geloof ik de hele tijd op de iPhone Wikipedia-artikels te lezen. Zodra ik binnenkom, vraagt hij om even het lemma Mata Hari op te zoeken op ‘dat toestel van jou’. Dan is hij tien minuten bezig met lezen en scrollen. Als hij klaar is, heeft hij snel nog eens zijn mening over de hele geschiedenis. ‘Niet mooi dat niemand van haar familie zich over haar lijk wilde ontfermen. Wat wil je, Hollanders! Ze dachten zeker dat ze ervoor gingen moeten betalen.’ En dan komt het volgende verzoek. ‘Kun je ook eens Elsbeth Schragmüller voor mij opzoeken. Ze had als bijnaam Fraulein Doctor, maar ze was geen arts hoor. Ze was doctor in iets anders, ik weet niet precies in wat. Het zal wel op dat toestel van jou staan.’

Neopuritanisme
Het zou oneerlijk zijn om het huidige tijdsgewricht onverkort als neopuriteins te omschrijven. De overvloed aan seksscènes in hedendaagse films is juist schokkend voor de generatie van mijn ouders. Ze zijn vooral boos als ze vinden dat een seksscène ‘erbij is gesleurd’. 
Toch waren mijn ouders op dat gebied ook soms coulanter dan vandaag de norm is. Als een seksscène belangrijk was voor een verhaal of een karaktertekening, konden ze wat hebben. Die verkrachting in The Last Tango in Paris? Ja, kijk, die man was in rouw na het overlijden van zijn vrouw! De 11-jarige Brooke Shields in Pretty Baby? Ja, kijk, dat is een film van Louis Malle! En toch prachtig hoe die fin-de-siècle sfeer in Louisiana wordt weergegeven!
Last Tango in Paris en Pretty Baby … het zou vandaag niet meer kunnen. Zelfs ik zou geloof ik geschokt zijn als ik die films terugzag.

Iftar voor lbtq
Het Nieuwsblad van 23 maart berichtte over de afgelasting van ramadan-maaltijd voor lbtq’s. In het commentaar werd verontwaardigd verwezen naar politici die de maaltijd toch wilden laten doorgaan, desnoods onder politiebewaking. Dat rook naar ‘politieke recuperatie’. Ja, zo is het natuurlijk nooit goed.

Gewone werkmensen
Ik begin de inleiding te lezen van 1349, het boek van Joren Vermeersch over de pest in Vlaanderen. Op de eerste bladzijde stoot ik op de uitdrukking ‘gewone werkmensen’. ‘Ha, PVDA!’ denk ik. Ik kijk twee bladzijden verder, en inderdaad, de inleiding is geschreven door Jan Dumolyn. Ik vraag mij af of de uitdrukking de laatste 50 jaar nog gebruikt is behalve in PVDA-middens. Daarnaast kwam ze geloof ik alleen nog voor als zelfverwijzing, met ‘maar’ ervoor – zoals in ‘wij zijn maar gewone werkmensen’ of, ‘mijn ouders waren maar gewone werkmensen.’

Lange baarden
Een van de middeleeuwse gedichten die ik in het vijfde middelbaar becommentarieerde was het Kerelslied, een tekst van omstreeks 1325. ‘Wij willen van de kerels zingen / ze zijn van kwade aard / ze willen de ruiters dwingen / ze dragen een lange baard.’ Ik legde dan uit dat het een lied was tegen boerenopstandelingen, en stond wat langer stil bij het laatste vers. Waarschijnlijk, zei ik, verwees die lange baard naar het slordige uiterlijk van de boeren. Ze droegen ook een kap boven een pet, wat het toppunt van barbarij is, voegde ik er met een veelbetekenende blik aan toe. En verder was het ook een mooie polemische vondst. ‘Kijk ze daar lopen met hun lange baard. Weet je wat, we gaan ze opknopen aan die lange baard van hen.’
Maar nu lees ik bij Joren Vermeersch iets wat een ander licht werpt op de zaak.  Gravin Margareta van Henegouwen, schrijft Vermeersch, verbood in 1354 aan mannen uit de lage klassen, de gewone werkmensen dus, om een lange baard te dragen omdat zoiets ‘hun geringe waardigheid ver te boven ging.’ Zou dat de echte reden zijn dat de dichter van het Kerelslied aanstoot nam aan die lange baarden?

Kobo-reader
Sinds kort heb ik mijn Kindle ingeruild voor een Kobo. Ik kan daarmee boeken lezen op mijn reader, op mijn computer of op mijn iPhone. Maar als ik het programma op mijn computer wil opstarten, krijg ik iedere keer de boodschap Important Desktop Update en een eindeloze loop Checking for Updates. Iedere keer. En als ik dan eindelijk gevonden heb hoe ik die update moet uitvoeren, moet ik al mijn vorige boeken weer ‘synchroniseren’. Willen die mensen van Kobo eigenlijk dat ik klant blijf? En zijn hun updates echt zo belangrijk als ze beweren?