Een voorzichtig boekje

     Het boekje van filosofieprofessor Andreas De Block Is links gewoon slimmer? heeft een misleidende titel. Die vraag over de slimheid van links, en het antwoord daarop, is slechts een zijsprong in een betoog dat een heel andere richting uitgaat, een betoog dat vooral meer ruimte vraagt voor rechtse wetenschappers aan de universiteit.
      Het is niet wat je noemt een ‘vurig’ betoog. Nu probeer ik zelf ook wel eens braaf en zakelijk en voorzichtig te zijn in een discussie, en mijn tegenstanders niet al te vaak slechte bedoelingen toe te schrijven, maar wat ik betracht stelt niets voor bij wat De Block presteert. Hij is, zoals men dat in het Engels zegt, fair to a fault. Zoiets moet wel tot enige ergernis leiden bij warmbloedige rechtsen die vinden dat de professor eens wat steviger op het gaspedaal mag trappen*, en bij warmbloedige linksen die liever een rechtse drammer dan een voorzichtige andersdenkende voor zich hebben. Ik heb een linkse FB-vriend die als hij het over rechts heeft, niets liever doet dan uitgebreid ‘tScheldt te citeren, een publicatie die ik nog nooit onder ogen heb gehad.
     De redenering van De Block laat zich als volgt samenvatten. Uit onderzoek blijkt dat universitaire onderzoekers en docenten gemiddeld veel linkser zijn dan de rest van de maatschappij. De verklaring daarvoor is niet dat linkse mensen slimmer zijn en dus gemakkelijker professor worden, of dat de wetenschappelijk vastgestelde feiten nu eenmaal links gelijk geven. Het is veeleer dat een links milieu als de universiteit nu eenmaal linkse medewerkers aantrekt. Vervolgens gelooft De Block dat menswetenschappers en gedragswetenschappers in hun onderzoek en conclusies onvermijdelijk worden beïnvloed door hun eigen ideologische overtuiging, waardoor ze nooit helemaal waardevrij tewerk gaan. Bij een nagenoeg monopolie van links aan de universiteit krijg je dan een eenzijdige, en onvoldoende gestaafde wetenschap. Met meer ideologische diversiteit, en met meer discussie, zou er een betrouwbaarder wetenschap ontstaan. Politici zouden die kunnen consulteren bij het uitwerken van een beleid dat tegemoet kan komen aan wat de burgers willen.
     Dit is niet meteen intellectueel vuurwerk. Is er eigenlijk iemand – hij weze links of rechts – die het met bovenstaande stellingen niet eens is**? Toch doet De Block zijn best, bijna ten overvloede, om elk van zijn brave stellingen omstandig te onderbouwen, misverstanden uit de weg te ruimen, vooroordelen te ontzenuwen, nuances aan te brengen, tegenargumenten te weerleggen, en daarbij eigen en andermans onderzoek aan te halen. De zorgvuldigheid van het betoog valt nog meer op bij een tweede lectuur.
     Tegelijk kun je bij elk onderdeel van de redenering gaan vitten. Is bijvoorbeeld de as rechts/links niet veel te ruw om het politieke spectrum te beschrijven? De Block erkent het probleem en experimenteert onder andere met het bekende twee-assenstelsel 

economisch rechts / links***

moreel conservatief / progressief. 

Maar twee assen zijn natuurlijk evenmin voldoende. Je hebt er nog vele andere, waarvan slechts sommige overlappen.

autoritair / libertair 
recht / politiek
collectivisme / individualisme
nationalisme / universalisme
realisme / moralisme
conformisme / rebellie
elite / volk
enz.

      De Block redt zich uit het moeras door te stellen dat de categorieën rechts/links wel ruw zijn, maar volstaan om zinvol over de eenzijdige politieke oriëntering van academia te discussiëren. Dat is een oplossing naar mijn hart: re intellecta, in verbis simus faciles. Ik heb slechts één opmerking en die betreft de recente opkomst van het rechtspopulisme, die met name de assen conformisme / rebellie en elite / volk heeft omgekeerd. Ik ken een welstellende levenslange Republikein – verre familie eigenlijk – die de laatste jaren een fanatieke Democraat geworden is. De nice people, zegt hij, vind je nu bij de Democraten. Republikeinen zijn de partij van de illiterate rable. Hij gaat zelfs niet meer naar huwelijksfeesten van familieleden die Republikein gebleven zijn.
     Die omkering is niet onbelangrijk voor de positie en de appreciatie van de wetenschap. Je kan van het illiterate rabble niet hetzelfde respect voor de wetenschap verwachten als van the nice people. En De Block kent het verschijnsel. Hij schrijft: ‘Er is zeker de laatste decennia een groeiend anti-intellectualisme aan de rechterzijde. Maar dat anti-intellectualisme is toch vooral te vinden bij lageropgeleiden.’
      Maar daarmee wordt het probleem volgens mij wat onderschat. Ik ben zelf geen academicus, maar heb toch een paar universitaire diploma’s, en ik stel bij mijzelf vast dat ik nu sceptischer sta dan vroeger tegenover wat als wetenschap wordt voorgesteld op het gebied van geneeskunde, pedagogie, klimaat en epidemiologie. En dat laatste komt heus niet omdat professor Van Ranst linkse berichten op X plaatst. Het probleem zit dieper. Ik ben op dat gebied ‘rebelser’ geworden. Mijn rechtse ik is wantrouwiger geworden tegenover wetenschap en statistiek in het algemeen, en vooral tegenover de motieven en de werkwijze van de mensen die ermee zwaaien, al hebben die motieven en werkwijzen niet zoveel met traditioneel links of rechts te maken. En dat terwijl ik helemaal geen rechtspopulist ben. Ik ben alleen maar, van waar ik stond, een beetje in die richting opgeschoven. Wat meer dan de enen, en wat minder dan de anderen. Straks sta ik op die as nog helemaal alleen in het centrum.
     Morgen ga ik verder met mijn gevit.

 

* Hij moet natuurlijk niet schrijven als Maarten Boudry, dat nu ook weer niet.

**Helaas wel. Uit het eigen onderzoek van De Block blijkt dat veel academici het inderdaad niet eens zijn met die voorzichtige stellingen. Die onvoorstelbare kortzichtigheid is een krachtig argument voor de hoofdstelling van De Blocks betoog. 
*** De as van economisch links/rechts kan ook weer worden opgesplitst in twee onderdelen: de kwestie van meer of minder herverdeling en de kwestie van meer of minder staatsplanning.