Gaza: mooie principes en 7 harde, onhumanitaire waarheden

      In De Standaard van 18-19 november staat een groot stuk van Yousra Benfquih over de oorlog in Gaza. Haar centrale stelling is dat er daar geen humanitaire catastrofe aan de gang is, maar een genocide, en die stelling is niet zomaar ‘een opinie’ aangezien ze wordt gedeeld door heel veel organisaties en heel veel bekende personen, van Noam Chomsky en Noami Klein, die ik al langer ken, tot Judith Butler die ik pas onlangs ontdekt heb toen ik mij wat verdiepte in #MeToo. 

    Veel van wat in het stuk van Benfiquih staat, kan ik niet beoordelen door mijn gebrekkige kennis van feiten en context. Dat een gelekt document de deportatie van de Gazanen naar de Sinaï voorstelt*. Dat Hamas géén ziekenhuizen gebruikt voor militaire doeleinden. Dat het Israëlisch leger over de jaren bij vreedzaam protest al 260 mensen doodschoot en 36.000 verwondde. Dat kan allemaal waar zijn.
     Eén zinnetje trok mijn aandacht. ‘Laatst beriep Netanyahu zich op de Bijbel om de genocide te rechtvaardigen.’ Dat heb ik toevallig wel eens opgezocht, en het lijkt mij maar een halve waarheid, zoals ik een vorig stukje schreef**.
     Volgens Yousra Benfquih bestaat er geen twijfel aan de genocidale intenties van Israël. Dat zou ook blijken uit verbatim verklaringen van Israëlische politici en legerofficieren. Mogelijk. De verklaringen die ik altijd hoor gaan uitsluitend over het militair uitschakelen van Hamas. De oude Jürgen Habermas schreef over de intenties van de oorlogsvoerenden het volgende:

Het bloedbad van Hamas, met zijn expliciete bedoeling om het Joodse leven in het algemeen te vernietigen, heeft Israël tot een reactie genoopt. Hoe deze in principe gerechtvaardigde tegenaanval wordt uitgevoerd, wordt controversieel besproken. Beginselen van proportionaliteit, het vermijden van burgerslachtoffers en het voeren van een oorlog met het vooruitzicht op toekomstige vrede moeten leidende beginselen zijn. Ondanks alle zorgen over het lot van de Palestijnse bevolking, verschuiven echter de normen voor een oordeel volledig wanneer genocidale bedoelingen zouden worden toegeschreven aan de Israëlische acties***. 

      Ik volg daarin Habermas, dat de oorlog tegen Hamas in principe gerechtvaardigd is, dat Israël alweer in principe bekritiseerd kan worden voor de manier waarop het de oorlog voert, en dat die kritiek best niet te veel spreekt van genocidale Israëlische intenties. Zelf denk ik bij genocide aan de Herero’s, de Joden en de zigeuners. Misschien de Armeniërs.
     De vraag naar de manier waarop Israël de oorlog voert, komt ook aan bod in het interview dat Sam Harris had met de bekende historicus Yuval Harari. Harari is concreter dan Habermas wat het ‘vooruitzicht op vrede’ als oorlogsdoel betreft. Maar over de manier van oorlogvoeren wil hij niet veel kwijt. 

Het uiteindelijke doel van een Israëlische overwinning zou moeten zijn: de vredesbesprekingen met de Saoedi’s hervatten en het gelijktijdig het vredesproces met de Palestijnen heropstarten. Maar of de grondoorlog, zoals hij nu gevoerd wordt, de beste manier is om Hamas te ontwapenen? Ik weet dat gewoon niet. Dat ligt buiten mijn expertise. Maar zonder een of andere vorm van militaire actie zal Hamas niet vrijwillig ontwapenen***.

       Als het buiten de expertise van Harari ligt, ligt het zeker ook buiten de mijne. Wat echter opvalt bij zowel Palestina-sympathisant Benfquih, als bij de Israël-sympathisanten Habermas en Harari, is dat ze de morele en humanitaire kant van de zaak  belichten: een rechtvaardige oplossing, een uiteindelijke vrede. Daarom wil ik als tegenwicht aan enkele immorele, onhumanitaire waarheden herinneren. Zoals:

1. Een oorlog in een dichtbevolkt gebied als Gaza eist altijd een heel groot percentage burgerslachtoffers (onafhankelijk nog van de tactiek of de verantwoordelijkheid hierin van Hamas). Dat percentage is altijd in strijd met het beginsel van de proportionaliteit en hangt vooral af van op welk grondgebied de oorlog wordt uitgevochten. Elke strijdende partij ziet dat het liefst op het grondgebied van de andere partij gebeuren. In de oorlog tussen de Verenigde Staten en Japan bijvoorbeeld vielen de honderdduizenden burgerslachtoffers bijna integraal aan Japanse zijde. 
2. Een beetje mensenkennis verplicht ons om aan te nemen dat het Israëlische offensief naast een rationeel militair doel ook een irrationeel wraakmotief moet hebben.
3. Het is goed dat er vandaag normen bestaan over wat in oorlogsomstandigheden toegelaten is en wat niet, maar geen enkel land ter wereld zal, zolang er gevochten wordt, evenveel belang hechten aan élk mensenleven. Elk land (of  volk) zal altijd het leven van zijn eigen burgers en soldaten belangrijker achten dan dat van burgers en soldaten van een ander land (of volk).
4. Tijdens elke oorlog wordt de burgerbevolking van de tegenpartij altijd gedeeltelijk mee verantwoordelijk gehouden voor het beleid van haar officiële of officieuze regering. Dat geldt zowel voor de Israëli’s als voor de Palestijnen. Het is al heel mooi als men deze verantwoordelijkheid na de oorlog niet inroept om de burgerbevolking van de verslagen partij te straffen.
5. Een onmiddellijk, kort of lang, staakt-het-vuren zou zeker humanitaire voordelen hebben. Over de militaire gevolgen kan ik alleen zeggen wat Harari zegt: ‘That’s beyond my expertise.’ Maar waarschijnlijk zullen de militaire voor- en nadelen niet gelijk verdeeld zijn over de strijdende partijen. 
6. Voorstanders van een staakt-het-vuren zeggen meestal niet hoe het daarna verder moet. Vermoedelijk hopen ze dat er daarna vredesonderhandelingen komen tussen Israël en Hamas, dat het Israëlisch leger zich terugtrekt uit Gaza, en dat Hamas uiteindelijk zelf inziet dat ze in de toekomst slachtpartijen zoals die van 7 oktober moet vermijden. Dat lijkt mij van alle mogelijke scenario’s het meest onrealistische.
7. In plaats van een grondoorlog, had Israël zich kunnen beperken tot een reeks precisiebombardementen op militaire doelwitten, met onvermijdelijk enkele honderden burgerslachtoffers, en daarna een betere bewaking van de grens (‘blokkade’) zodat Hamas-raids in de toekomst minder gemakkelijk konden gebeuren. Ook dat was een onrealistisch scenario geweest. Zouden er historische voorbeelden zijn van regeringen die zich zo hebben gedragen? Kan iemand zich voorstellen dat de Verenigde Staten na Pearl Harbour zouden zijn ingegaan op een Japans vredesvoorstel? Het schijnt dat de Japanse regering dat verwachtte. 

     De bedoeling van deze onhumanitaire overwegingen is niet om het Israëlische militaire optreden te rechtvaardigen. De overwegingen zijn geen richtlijn tot handelen. Ze zijn neutraal en kunnen, met kleine wijzigingen, evengoed door de Palestijnen worden ingeroepen. Ook kunnen nog veel andere onhumanitaire principes naar voren worden geschoven****. Niets van dat alles zal, geloof ik, een sympathisant van kamp doen veranderen, of een neutrale toeschouwer een kamp doen kiezen. Dat hoeft ook niet. Die keuze van een kamp wordt door andere zaken bepaald: etnische, religieuze, culturele of politieke verwantschap, geo-strategie, een subjectief gevoel voor proporties, en oude en nieuwe emoties. De emoties die bij mij overheersen zijn wanhoop bij het zien van alle ellende ter plaatse, en een zekere angst voor een polarisatie hier bij ons.  En nieuwsgierigheid naar hoe het zal aflopen, op korte en op langere termijn.    

 

* Die hypothese van een deportatie van de Gazanen naar de Sinaï als Israëlisch oorlogsdoel is niet helemaal absurd, in het licht van de geschiedenis (1948) en van het nederzettingenbeleid op de Westbank. Ik geloof niet dat het daarop zal uitdraaien, maar ik kan mij vergissen.

** Zie mijn stukje hier.

*** Het stuk van Habermas en anderen vind je hier, met dank aan Geraard Goossens voor de vertaling. Het interview met Yuval Harari vind je hier.

**** Andere harde, onhumanitaire principes vind je in mijn stukje hier, geschreven in tempore non suspecto.