Koffie in zee

     Als ik door nostalgie overvallen word, luister ik soms naar de oude communistische strijdliederen. Met een gsm en oortjes kan dat nu overal - als ik de volumeknop maar hoog genoeg draai, want ik ben hardhorend. Onlangs nog  in de lerarenkamer was ik zachtjes aan het meeneuriën met het ‘Solidaritätslied’ toen bleek dat door een slecht contact de hele zaal kon meeluisteren. Een lieve collega kwam me verwittigen …
     Het blijven prachtige liederen: de krappe melodieën van Eisler, de striemende taal van Brecht. Vaak gaat het over arbeiders die ‘brood’ willen, of ‘een slok melk’, maar Brecht acht het niet beneden zich om ook ‘centrale verwarming’ als proletarische eis naar voor te schuiven. Je vrijt gemakkelijker in een goed verwarmde slaapkamer, vindt Brecht, en daar heeft hij gelijk in.
     In de Ballade van de Zakkengooiers (1932) klaagt Brecht aan dat in volle economische crisis, koffie en graan in zee worden gegooid om de prijzen van die producten hoog te houden.

Es gibt zuviel Kaffee auf der Welt.
Und darum pro Zentner zu wenig Geld.

Drum wird, so will es das Weltgewissen,
Die halbe Ernte ins Wasser geschmissen.

     Dat ‘die halbe Ernte’, de halve oogst, in het water werd gegooid, heb ik altijd een ijzersterk argument tegen het kapitalisme gevonden. Aan de ene kant de arbeider die wat graag een broodje met een lekker kopje koffie zou lusten, en aan de andere kant de kapitalisten die alles maar in zee gooien. We zouden die vette rovers beter zelf in zee gooien, zegt Brecht.

      Pas veel later heb ik begrepen dat die koffie- en graankapitalisten niet vrijwillig hun producten in zee gooiden of op een andere manier vernietigden. Ze zouden ze nog liever met verlies verkocht hebben, dan er helemaal niets voor te krijgen. Voor die vernietiging was een tussenkomst van de staat nodig. De regering Roosevelt betaalde producenten om hun goederen te ruïneren omdat planeconomen hadden uitgecijferd dat hogere prijzen de economie weer gezond konden maken. Als de crisis prijsdalingen deed ontstaan, redeneerden ze, dan konden prijsstijgingen de crisis weer doen verdwijnen. Dat was onzin natuurlijk, maar Roosevelt geloofde dat.

Oorspronkelijk geplaatst op 9 mei 2015