De hoge energieprijzen

 Poetin. Het heeft enige tijd geduurd voor ik begreep dat de hoge energieprijzen geen complot van Poetin waren. Ik heb graag dat alles de schuld is van Poetin, want ik mag die man niet. Op een slechte dag ben ik een, weliswaar ongetalenteerde, complotdenker, op zoek naar het cui bono. Maar mijn geloof in de exclusieve schuld van Poetin hield niet lang stand. Eerst hoorde ik Peter De Roover (N-VA) op TV verklaren dat Poetin alleen gebruik maakte van een situatie die al eerder bestond. Een typisch talking point, dacht ik toen. Maar weken later botste ik min of meer per toeval op een grafiek van de gasprijzen op de wereldmarkt. En warempel, die waren inderdaad al flink aan het stijgen vóór maart 2022. Dus vóór de inval in Oekraïne.

Tom Vandendriessche. Een meer getalenteerde complotdenker dan ikzelf is Tom Vandendriessche (VB). Hij schreef een stuk onder de titel ‘De energiecrisis is doelbewust’. Met zo’n titel oogst hij wellicht ook bijval bij lezers die zich mindere interesseren voor de inhoud van het stuk, dat heel wat subtieler is dan de titel laat vermoeden. Tja, doelbewust ... De stelling dat onze politici doelbewust hoge energieprijzen nastreven, is natuurlijk overdreven. Maar ze is misschien wel een beetje waar. Ik kan mij best voorstellen dat sommige Groenen bijvoorbeeld het niet erg vinden dat energie duur wordt. Dan wordt er minder van verbruikt. ‘Consuminderen’, heet dat in hun jargon. En: ‘We worden individueel wat armer, maar collectief rijker, door een beter milieu.’

Johan Van Overtveldt. Nog later zag ik een filmpje voorbijkomen van Johan van Overtveldt (N-VA). Volgens hem wordt er gewoon niet genoeg energie geproduceerd. Bedrijven die normaal verder in olie-, aardgas-, schaliegas- of kernenergie hadden willen investeren, durfden dat niet omdat de politiek in de nabije toekomst alleen windmolens, zonnepanelen en warmtepompen wil toelaten. Als we in geforceerde dagmarsen het paradijs van de hernieuwbare energie proberen te bereiken, zorgt dat voor problemen. De oude energiebronnen worden afgebouwd terwijl de nieuwe nog lang niet toereikend zijn. Die uitleg overtuigde mij meteen. Zoiets moest het zijn. En Van Overtveldt keek zo droevig.

Alexander De Croo. Onze premier Alexander Decroo (OpenVld) verklaarde enige tijd geleden dat we energiegewijs voor ‘vijf tot tien moeilijke winters’ stonden. Ik was daarover zoals iedereen die ik ken erg verontwaardigd. ‘Hij staat niet voor vijf tot tien moeilijke winters,’ mompelde ik.  Als ik mompel en er is niemand die het hoort, ben ik een eersteklasse populist. Maar tegelijk wist ik dat het laten onthoofden van een boodschapper met slecht nieuws ons niet verder brengt. De Croo heeft gelijk. Ook als de oorlog in Oekraïne morgen stopt, kunnen we nog vijf tot tien moeilijke winters hebben, of zelfs meer. Als men dezelfde eenzijdige nadruk blijft leggen op windmolens, zonnepannelen, warmtepompen en isolatiemateriaal, zal het nog lang duren voor we genoeg energie hebben. Wie toch van geforceerde dagmarsen houdt, kan beter naar een nucleaire toekomst oprukken.

Tinne Vanderstraeten. In haar eerste publieke optredens als minister van Energie liet Tinne Vanderstraeten (Groen) zien dat ze geen naïeve geitenwollensokken kwezel was, maar een zakenadvocate, gespecialiseerd in energierecht, met goede connecties in de directiekamers van de sector. Tinne had dossierkennis. Pieter Laleman stipte op zijn Facebookpagina aan hoe jammer het is dat we die dossierkennis niet als brandstof kunnen opstoken om ons in de winter te verwarmen. De dossierkennis van Tinne bestaat erin dat ze perfect de legale, technische en financiële omstandigheden kent waarmee het door Groen geïnspireerde beleid de kerncentrales onleefbaar heeft gemaakt. Tot Poetin de energiezaak weer overhoop haalde.

Peter Mertens. De communistenleider Peter Mertens (PVDA) gaf zijn analyse in Dag Allemaal: ‘Het kan toch niet dat stroom die wordt gemaakt voor 25 euro per megawattuur, aan de consument verkocht wordt voor 250 euro.’ Peter weet beter, maar de argeloze lezer zou uit dat voorbeeld kunnen concluderen dat zijn energiefactuur voor 90 procent uit winsten en overwinsten bestaat. Room die winsten af en de factuur wordt met 90 procent verlaagd, zou de argeloze lezer kunnen denken. De werkelijke ordegroottes, vermoed ik, liggen anders. Als niet-econoom weet ik niet waar ik de cijfers moet vinden. Ik lees over honderden miljoenen euro ‘operationele winst’ in zeven maanden tijd. Maar op welke omzet is dat? Hoeveel hebben gezinnen en bedrijven het laatste zeven maanden samen aan elektriciteit aangekocht? Vijftig miljard? Is de nettowinst op die elektriciteit het laatste jaar, in de hele sector, gemiddeld meer dan 10 procent? Zo niet, dan kan het afromen van die winsten hoogstens de factuur met 10 procent verlagen, en dan blijft er niets over om te investeren in de toekomstige energie.

Ecce Ios. Mijn goede Facebookvriend Ecco Ios kan het soms snedig zeggen. ‘De steunmaatregelen komen erop neer dat de middenklasse zichzelf subsidieert. Bijgevolg maakt het weinig uit of die de thermostaat enkele graden lager zet; men kan net zo goed stoken tot het lekker warm zit. Wat de middenklasse teveel betaalt aan energiekosten gaat naar meerwinsten van energiebedrijven, die via extrabelastingen zullen aangewend worden om de meerkosten te compenseren, en wat er daarna nog tekort is, betalen ze aan elkaar.’ Een perfect perpetuum mobile, een efficiënte overheid en een stationair draaiende economie: Ecce Ios doorprikt drie illusies met één gedachte-experiment.

Paul Samuelson. De technische discussies in de pers over marginal pricing, tussen Varoufakis, Joannes Laveyne, Bram Claeys, Guido Camps en anderen, kan ik niet in alle finesses volgen. Die ambitie heb ik niet meer. Het is iets voor economen. Camps verwijst in zijn bijdrage op Doorbraak zelfs naar het Handboek voor economie van Paul Samuelson, hoofdstuk 24, pag 499-515. Dat roept herinneringen op. Toen ik zestien of zeventien was, heb ik dat boek uitgeleend uit de schoolbibliotheek. Helaas, het was te moeilijk voor mij. Ook ontnamen mijn marxistische vooroordelen mij het geduld dat nodig was om  de ‘burgerlijke’ redeneringen te volgen. Moet ik daar nu spijt van hebben? De Amerikaanse humorist P.J. O’Rourke haalde later hard uit naar dat boek vanwege de keynesiaanse strekking ervan. ‘Hoewel het zogezegd niet over politiek gaat, bevat het zoveel slechte politiek als maar mogelijk is binnen de liberaal-democratische fatsoensgrenzen.’ Zou het boek eigenlijk nog te bestellen zijn? Camps gebruikt het als argument voor een opgelegde elektriciteitsprijs gebaseerd ‘op de gemiddelde kostprijs van de verschillende technologieën, verhoogd met een redelijke winstmarge.’ Ik vind het moeilijk te geloven dat Samuelson, keynesiaan of niet, voor zo’n prijsvorming zou hebben gepleit. Zelfs als er binnen een vrije markt een tendens zou bestaan naar een gemiddelde kostprijs, is het daarom nog niet mogelijk die kostprijs buiten een vrije markt vast te leggen. You cannot have your cake and eat it.
Ha, nu zie ik dat een exemplaar van het boek nog tweedehands verkrijgbaar is. Uitgavejaar 1971. Misschien is het wel het exemplaar van mijn vroegere schoolbibliotheek dat afgevoerd werd toen niemand anders buiten ikzelf het wilde ontlenen.