Boekenlijstjes van 2024 in DSL

      Uit gemakzucht en onzekerheid maak ik zelf geen eindejaarslijstjes, maar ik lees graag die van anderen. De Standaard der Letteren heeft aan 70 literatuurliefhebbers gevraagd welk boek ze het hoogtepunt van het jaar vonden, welk boek ze iedereen cadeau willen doen en welke zin uit hun lectuur is blijven hangen. Ik heb die lijstjes twee keer gelezen.
      Van het recente leesvoer citeren de literatuurliefhebbers meestal boeken en auteurs waar ik nog nooit van heb gehoord, of die ik alleen ken omdat mijn vrouw ze in huis heeft gehaald, of omdat ik een verfilming ervan gezien heb. Sally Rooney wordt een paar keer aangehaald met Intermezzo. Ik heb de televisiereeks Normal People gezien die een bewerking is van een vorig boek van haar. Bart Brinckman haalt het boek Say Nothing van Patrick Radden aan. Ook daarvan heb ik de televisieserie gezien. Brinckman noemt die serie ‘weergaloos’ en ik vond ze zelf ook heel goed. Sommige boeken ken ik van eerder verschenen recensies, zoals Lied van de profeet van Paul Lynch en Waanzin van Lionel Schriver. Ik heb toen in een vlug stukje aangegeven dat ik wellicht maar een van die twee boeken zal lezen*.
      Hier en daar noteer ik een nieuwe titel voor mijn leeslijst. Ik ben daarin minder ambitieus geworden – en realistischer. Ik koop ook maar een boek tegelijk, te beginnen op mijn e-reader. Als ik het uitgelezen heb, zoek ik op mijn leeslijst naar een nieuw boek – maar de meeste titels interesseren mij ondertussen al niet meer zo erg. Rond kerstmis bestel ik van enkele van de elektronisch gelezen boeken een papieren versie als cadeau voor mijzelf – niet te veel, want als we later kleiner gaan wonen, moeten die boeken dáár een plaats vinden.

     Sommige van de de DSL- boeken, merk ik, staan al op mijn leeslijst, zoals de Claus-biografie van Mark Schaevers, waarvan ik overtuigd ben, zonder ze gelezen te hebben, dat ze heel, heel goed is. Het rapport van Brodeck wordt aangeraden door Samira Atael. Ik heb dat boek twee jaar in huis gehad, geleend van onze buurman, en uiteindelijk ongelezen teruggegeven. Maar lezen zal ik het. Jan-Frederik Abbeloos zou iedereen Generatie angststoornis van Jonathan Haidt willen cadeau doen. Het gaat over de invloed van gsm’s en sociale media op kinder- en jongerenbreinen. Dat is ongetwijfeld een nuttig boek, en als iemand moet waarschuwen voor een of ander Groot Gevaar, dan heb ik liefst dat het Haidt is die dat doet. Anderzijds ben ik nog altijd boos op hem omdat zijn aangekondigde boek Three Stories about Capitalism maar niet uitkomt.

       Als de DSL-mensen een wat ouder boek cadeau willen doen, valt het voor dat ik het wél gelezen heb, zoals De toverberg, De Radetzkymars, De wereld van gisteren, Vreugdevuur der ijdelheden, Een kleine geschiedenis van bijna alles … Die boeken kan ik wegstrepen. Net als de auteurs waar ik weliswaar iets van gelezen heb, maar die ik verder met rust zal laten omdat mijn nieuwsgierigheid nu bevredigd is, een beetje zoals ik soms genoeg heb aan één aflevering van een televisiereeks.

       Smaken en interpretaties van boeken verschillen. Tinneke Beeckman raadt het boek Keizer van Rome aan, van Mary Beard, een boek dat ik toevallig wel gelezen heb. Ik hou meer van Tacitus. Sam De Wilde noemt Demon Copperhead een ‘welgemeende fuck you aan het grootkapitaal’. Dat is niet wat mijn vrouw mij over het boek heeft verteld. Of het moet zijn dat élke beschrijving van armoede en miserie een fuck you aan het grootkapitaal is. ’t Is waar natuurlijk dat ook Dickens, en Zola, vandaag vaak zó worden gelezen.

      Minder geslaagd in de DSL-lijstjes is het onderdeel over de ‘zinnen die zijn blijven hangen’. Zo’n zin kiezen is een moeilijke discipline. Karel van het Reve was daar goed in. Marijke Arijs kiest een zin van Sylvain Tesson. ‘De geschiedenis had het ons aangetoond: er bestaat geen zonnige toekomst. De geografie daarentegen komt haar beloftes na.’ Dat is mooi: aardrijkskunde en geschiedenis.

      Veel van de andere aangehaalde zinnen zeggen niet veel zonder de context. Het slimste is dan om een openingszin te kiezen, zoals Chams Eddine Zaougui doet. ‘Misschien kwam het doordat Cyrus de verkeerde drugs in de juiste volgorde had gebruikt of de juiste drugs in de verkeerde volgorde, maar toen God na zevenentwintig jaar eindelijk iets tegen hem terugzei, wilde Cyrus vooral een herkansing.’ De zin lijkt op andere openingszinnen die ik mij vaag herinner, maar ’t is een stijlfiguur die bij mij altijd werkt. Net zoals wat humor. Dimitri Verhulst die schreef: ‘Succes hebben is de eerste stap naar succes gehad hebben.’

     Simon Meulemeester heeft een mooie zin van Marten Toonder gekozen. ‘De futloze jeugd tracht altijd de aangrijpende strijd van een oudere in de knop te smoren.’ Terwijl hij Toonder las, verdiepte Meulemeester zich ook in een geschrift van Anuna De Wever.  Dat roept bij hem een vraag op: zou Toonder vandaag ‘jeugd en ‘oudere’ van plaats verwisselen? Ik weet het antwoord op die vraag: nee. Toonder hád de woorden al van plaats verwisseld, en het is precies daardoor dat Meulemeester en ik erdoor getroffen worden.

     Een dieptepunt is Bart Van Raemdonk die een zin gekozen heeft uit een protestlied. ‘Nee, nee, kapoen, wij gaan dat hier niet doen.’ Het lied heeft er volgens hem voor gezorgd dat Gent nu bestuurd wordt door bestuurscoalitie die hij, Van Raemdonk, beter vindt dan een andere die ook had gekund. Dat ‘kapoen’ verwijst geloof ik naar Mathias De Clercq, die ondertussen, ondanks het lied, toch maar mooi burgemeester van Gent is.

     Na dit dieptepunt ben ik blij om met het hoogtepunt te kunnen besluiten. Rudi Laermans schrijft over zijn leeservaringen in 2024 het volgende:

Mijn dag begon ik meestal welgezind na het lezen van de nieuwste Facebookpost van Tom Wouters. Zijn surrealistische en immer vermakelijke, in droge taal gestelde verzinsels zijn gratis: literair communisme?

 

     Ik stel mij nu voor dat de Facebookposts van Tom Wouters voortaan door duizenden DSL-lezers zullen worden gelezen en geliket. Binnenkort worden de stukjes van Tom gebundeld en uitgegeven in een dundrukuitgave met leeslint. Ze worden vertaald in alle beschaafde talen van de wereld, en in een paar talen die Tom voor de gelegenheid verzonnen heeft. De tijd dat ik tot een select clubje bewonderaars behoorde is voorbij. Maar niet getreurd: leve het marxisme van Groucho, leve het literaire communisme van Tom!

 

*De lectuur die mij tot tranen toe heeft bewogen in 2024 is het hoofdstuk ‘Bye-bye Belfast’ in Tegendraads.  Daarin vertelt Lionel Shriver over hoe vriendschappen ontstonden en teloorgingen in de jaren van de Troubles.

** Mijn vlugge stukje over Lied van de profeet en Waanzin staat hier.