Fanatici

   Op Canvas speelt morgenavond de film ‘Agora’ van Amenàbar. Geen Grote Klassieker, maar wel aardig. Je komt van alles te weten over de eerste christenen. Die van de eerste eeuw zullen wel aardige mensen geweest zijn, maar die van de vierde eeuw … In Alexandrië bijvoorbeeld vormden ze knokploegen, de parabolani, die de straten zuiverden van Joden en polytheïsten. Ze staken heidense boeken in brand en ze hakten filosofe en astronome Hypatia aan stukken, dat laatste helaas letterlijk. Ze werden daarbij opgehitst door de onverdraagzame bisschop Cyrillus, erkend heilige bij de katholieke, orthodoxe en koptische kerk.
   Een aantal Amerikaanse katholieken waren woedend toen de film uitkwam. Hun argumenten geleken op die van andere geloofsverdedigers. De christelijke knokploegen handelden uit zelfverdediging. Cyrillus had Hypatia niet eigenhandig gedood. De Joden waren ook geen lieverdjes. Gibbon was een leugenaar. Hypatia was niet mooi en jong zoals in de film, maar misschien wel zestig jaar oud. Ze had ook geen belangrijke ontdekkingen gedaan. De christenen hebben die boeken niet verbrand in 415 maar in 391 en Julius Caesar had die bibliotheek ook al eens per ongeluk in brand gestoken. En laten we de verdiensten van Cyrillus niet vergeten. Zonder hem dachten we nu nog altijd dat Jezus Christus bestond uit twee personen – God en mens – in plaats van uit twee naturen – God en mens.
   Het mooiste argument vond ik dat van de ‘tijdsgeest’. Dat christelijk straatgeweld moest je in zijn juiste context plaatsen. Het waren harde en gewelddadige tijden … Zeker, zeker, maar die parabolani met hun hooligangeweld droegen zelf toch ook hun steentje bij tot de tijdsgeest waarvan sprake, is ’t waar of niet?
Ik heb aan mijn zeer katholieke vader gevraagd wat hij ervan dacht. Sint-Cyrillus was een fanaticus, zei hij. En Sint-Augustinus was niet veel beter. Kijk, zo moet dat.

 Oorspronkelijk geplaatst op 15 januari 2015