Stijladvies voor antiracisten

     Waardoor krijg je nu het meeste racisme in een samenleving? Door een genereus beleid dat migranten makkelijk binnenlaat en gul toegang verleent tot sociale rechten? Dat is mogelijk. De inboorlingen kunnen dan gaan redeneren: méér voor hen, is mínder voor ons. En dan krijg je racisme.
     Het omgekeerde kan natuurlijk ook. Door als overheid moeilijk te doen tegen migranten, voed je de gedachte dat die migranten zelf moeilijke mensen zijn en dat ze voor problemen gaan zorgen. En dan krijg je weer racisme.
    Wat is het nu?
    Twee sociologen van de KU Leuven, Bart Meuleman en Marie-Sophie Callens, hebben aan die vraag een studie gewijd (hier).  Ze hebben vastgesteld dat er minder racisme is in landen met een genereus beleid. Ze hebben dat onderzocht in 27 landen.
    Ik geloof die sociologen op hun woord. Zij zouden daar niet om liegen. En zij geven ook eerlijk toe dat ze niet weten wat wàt veroorzaakt. Is dat mindere racisme het gevolg van het genereuze beleid, of is het genereuze beleid het gevolg van dat mindere racisme? Ze weten het niet. Daarna volgt een ingewikkelde uitleg over cirkelvormige relaties.
    Zelf behoren de sociologen tot het genereuze-beleidkamp. Ze betuigen dat in fraaie zinnen met veel bijvoeglijke naamwoorden. “Een genereus en inclusief integratiebeleid, dat duidelijk te kennen geeft dat nieuwkomers integraal deel uitmaken van onze samenleving, kan een belangrijke bijdrage leveren aan het terugdringen van antimigratie-attitudes en racistische opvattingen.”* Verduiveld, die zin ken ik ergens van – die ritmische opeenvolging van genereus, inclusief, duidelijk, integraal, belangrijk’. Waar, waar, waar?
    Toen had ik het. Lijmen-Het been! Van Willem Elsschot! Geprezen zij zijn naam en zijn taal! ‘De tous les matériaux de l’architecture, le marbre est certes celui qui offre les plus admirables ressources au prodigieux et inépuisable thème de la décoration.’ Jawel hoor, een van de mooiste zinnen van de Nederlandse letterkunde is in het Frans. Een soort ‘objet trouvé’.
    Elsschots held Boorman, die de zin veelvuldig in zijn reclameblaadje gebruikt, geeft het geheim ervan prijs: “De opeenvolging van onze tous, certes, prodigieux, inépuisable en admirable, slaat in als de bliksem. Het doet er niet toe wat je ertussen inlast: marmer, cement, papier, of maarschalk Foch. Probeer maar eens: ‘de tous les maréchaux de la grande guerre, le maréchal Foch est certes celui qui etc. ’”
     Veel stijladvies kan ik aan onze sociologen dus niet geven – ze doen het daarzonder ook al buitengewoon goed, als ze tenminste niet teveel over cirkelvormige relaties praten. Maar mochten ze ooit wat afwisseling willen – varietas delectat – dan kunnen ze de orthodoxe Elsschot-volgorde een keer op het publiek loslaten: “Van alle bouwstenen die een bijdrage kunnen betekenen tot het terugdringen van antimigratie-attitudes en racistische opvattingen, is een genereus integratiebeleid datgene wat het duidelijkst laat zien dat nieuwkomers een integraal deel uitmaken van onze inclusieve samenleving.”
     Nu staan de gunstige woordjes – genereus, integratie, duidelijk, nieuwkomers, integraal, inclusief en samenleving – mooi samen aan het einde van de zin. Dan krijgen ze meer gewicht, beweren stijladviseurs.

*Met dank aan Simon Gelten die dit pareltje onder mijn aandacht bracht.