Verhoeven en de migratie, enz.

Enkele kortjes in de marge van De Standaard, 16-17 maart 

Karel Verhoeven tegen de Europese ‘Realpolitik’
    De Standaard, die anders graag de tijdsgeest door haar pagina’s laat waaien, heeft beslist om rond migratie het tegenovergestelde te doen. Bij het Marakesh-akkoord van 6 jaar geleden, was de richting van de Geschiedenis nog duidelijk. Het linksliberale front was verenigd, van hoofdredacties tot Eurocraten. Maar die laatsten zijn stilletjesaan hun politiek aan het bijstellen. De Standaard echter houdt vast aan de ‘oude vormen en gedaanten.’
       Neem het hoofdartikel van Karel Verhoeven. Hij keert zich tegen de ‘nieuwe realpolitieke lijn’, die hij samenvat als ‘het Australische model’, ‘pushbacks’, en ‘asielzoekers buiten Europa laten opvangen.’ Verhoeven voegt daaraan toe dat dat eerste wordt aanbevolen door Meloni, dat tweede wordt getolereerd door de Griekse premier Mitsotakis en het derde wordt voorgestaan door Ursula Von der Leyen.
     Mij maken die namen niet veel uit. Een goed voorstel is een goed voorstel, van wie het ook komt. Het Australische model heeft de illegale immigratie in dat land succesvol teruggedrongen; pushbacks aan de grens zijn vanuit liberaal-democratisch standpunt veel beter dan achteraf deporteren – een gedachte die mij altijd doet griezelen –; en opvang in eigen streek in plaats van in Europa lijkt mij de logica zelf, behalve voor die asielzoekers die misschien wel een gevaarlijke plek op aarde willen ontvluchten maar die dat alleen willen als ze zich in Europa kunnen vestigen. Dat is vanuit hun standpunt een begrijpelijke wens, maar Europa is niet verplicht om die wens in te willigen.
     Verhoeven haalt aan dat het bewaken van de eigen grenzen wordt uitbesteed aan ondemocratische regimes, zoals dat van Al-Sisi in Egypte. Dat is zeker waar. Europa wordt omgrensd door minder democratische of ondemocratische landen. Wie naar Europa wil, moet door die landen trekken. En als men door Europa niet wordt binnengelaten, zit de asielzoeker vast in zo’n land. Dat is een jammerlijke situatie. Maar de enige andere mogelijkheid die ik zie is de bestaande toestand: iedereen die de magische woorden Ik wil asiel uitspreekt, wordt voorlopig toegelaten, en daarna zien we wel.
     Hoeveel asielzoekers kan Europa op die manier verwerken? Eén miljoen per jaar, zoals nu? Veronderstel dat Verhoeven en ik van mening verschillen over die verwerkingscapaciteit. Dan zal hij nog altijd, geloof ik, realistisch genoeg zijn om toe te geven dat die capaciteit niet onbeperkt is. Op zeker moment kan een bovengrens worden bereikt. En als die bereikt is, dan blijven alleen nog de mogelijkheden over van hierboven: Australisch model, pushbacks, opvang in eigen streek, en mensen die komen vast te zitten in ondemocratische landen aan de grens van Europa.

Migratie en de export van mensenrechten
     Verhoeven betreurt het ‘nieuwe realisme’ want daardoor, schrijft hij, ‘is Europa niet meer het continent van een decennium geleden, dat zijn democratie en mensenrechten uitdraagt.’ Maar misschien was juist dat ‘uitdragen’ wel wat te ambitieus. Het belangrijkste is dat Europa de democratie en de mensenrechten binnen de eigen grenzen blijft toepassen. En met een grote instroom van asielzoekers kan dat moeilijk worden, om verschillende redenen.

Migratie en verkiezingen
     In zijn conclusie schrijft Verhoeven nog dat de Europese migratiedeal niet zal helpen om radicaal-rechts electoraal af te remmen. Maar dat zou geen overweging mogen zijn van verantwoordelijke politici, of toch niet hun eerste overweging. Ik vind zelfs dat verantwoordelijke journalisten die twee zaken – electorale evoluties en migratiebeleid – best niet te veel door elkaar halen, en best niet het ene als argument voor het andere gebruiken. 

Migratie en nationale politiek
     Het stuk van Ine Roox en Derk Walters over de migratiedeal is interessant. Vaak lees je artikels dat nationale politici en regeringen veel lawaai maken over immigratie, maar dat ze in de praktijk ook niets kunnen realiseren, want alles ligt vast op Europees niveau. Het stuk legt uit, met als voorbeeld Italië, dat nationale politici wel degelijk de Europese koers kunnen beïnvloeden.

Migratie en chantage
      Er wordt in hetzelfde stuk ook gewezen op een mogelijk nadeel van de recente deal. ‘De moeder van dit soort Europese migratiedeals was het Turkije-akkoord, uit 2016, gesloten met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Die dreigde nadien meermaals migranten naar Europa te laten doorreizen als hij niet méér geld zou krijgen. Deals met autoritaire leiders maken Europa chantabel.’
     Chantabel, ongetwijfeld, maar dat is een nadeel dat we erbij moeten nemen. De mogelijkheid dat Erdogan en Al-Sisi de migranten alsnog doorlaten zal blijven bestaan. Maar die mogelijkheid is vanuit Europees standpunt beter dan de zekerheid dat die migranten meteen mogen doorreizen.

Dries VL en Vlaams Belang
     Naar aanleiding van de veroordeling van Dries Van Langenhove twitterde Tom van Grieken dat de Belgische justitie ‘door en door rot’ is. Ik heb geen mening over het vonnis. Ik heb wel een mening over de wet waarop het vonnis teruggaat (tégen). En ik heb ook een mening over die door-en-door-rot-uitspraak (tégen).

Angst in Rusland
     De Pools-Belgische schrijfster Maja Wolny heeft in 2022 rondgereisd in Rusland. Ze zag video’s in stations waarin mensen gewaarschuwd worden voor allerlei gevaren. Pas op dat uw kind niet door het raam valt. Draag geen capuchon die uw zicht beperkt, want dan kun je onder een trein terechtkomen. Ik ben er zeker van: over die videoboodschappen is nagedacht. Uit veel psychologische experimenten is keer op keer gebleken dat je bij proefpersonen alleen angstige gedachten moet induceren om ze zover te krijgen dat ze autoritaire leiders verkiezen boven een liberale democratie. Noem mij een complottheoreticus, maar ik ben er redelijk vast van overtuigd dat er ergens in een zaaltje in het Kremlin, in aanwezigheid van een psychologisch adviseur, beslist is om die video’s te maken, over die gevaarlijke ramen waar kinderen uitvallen, en over die capuchons die je onder een trein doen belanden.
     Ik geloof niet dat er in het Westerse politieke beleid zaken gebeuren die even indirect, doelbewust en pervers zijn*. Zeker, er heerst een cultuur van angst, waarbij publiek, media en politici elkaar ophitsen. Maar de groenen zich écht bang van klimaatopwarming en kernenergie, en de rechtsen zijn écht bang van ongecontroleerde en snelle migratie. Misschien zijn de linksen wel écht bang van het fascistisch gevaar. Maar niemand van die lui zit op geheime vergaderingen af te spreken om beelden van spinnen te verspreiden, waardoor het publiek banger zou worden van klimaatopwarming, kernenergie, migratie en fascisme.
     Wat bij ons nog meest in de buurt komt van zo’n subliminale manipulatie, is het overleg dat er geweest is tijdens corona. De informatie werd toen gestroomlijnd. En er werden soms maatregelen voorgesteld waarvan men wist dat ze niet veel hielpen, behalve dan dat ze de mensen alert hielden. Dat was trouwens geen geheime samenzwering: Vandenbroucke gaf het openlijk toe op televisie. Ik vond dat eerlijk van hem. 

Investeringen, maar door wie?
     Groot interview met Kurt Vandenberghe, de hoogste klimaatambtenaar van de EU. Hij wil dat Europa de concurrentie aangaat met China en de VS om eigen groene technologie te ontwikkelen. Zijn remedie is: investeren, heel veel investeren. ‘De volgende Commissie moet een investeringscommissie zijn.’ De vraag daarbij voor mij is: wie moet investeren? Het antwoord van Vandenberghe bevalt me wel: ‘Het is niet aan bureaucraten om te beslissen welke sectoren toekomst hebben of niet. Dat zal de markt moeten uitmaken.’
      Maar hoe weet ik dat dat geen mooie praatjes zijn? Zijn het niet de bureaucraten van de toekomstige ‘investeringscommissie’ die zullen bepalen wat de markt moet doen? ‘De auto-industrie, staal en aluminium, de chemie, de groene technologie,’ zegt Vandenberghe, dat zijn sectoren die we niet willen zien vertrekken.’ En als die sectoren nu eens, door de marktwerking gedreven, toch vertrekken? Moeten die sectoren dan hier worden gehouden door hen geld toe te stoppen dat aan andere sectoren onttrokken werd?
     ’t Is allemaal, vrees ik, above my paygrade.

Van Hool
     Van Hool kwam niet in de moeilijkheden door slecht management, of door hoge looneisen. Misschien hebben die zaken niet geholpen, maar het was de hoofdreden niet. De hoofdreden was de keuze voor waterstoftechnologie. Die keuze was het die het bedrijf de das omdeed. Ruben Moojman citeert zijn eigen krant: ‘Van Hool dacht lang dat waterstof de toekomst was voor duurzame bussen, maar lijkt verkeerd gegokt te hebben.’
     Maar wie nu denkt dat Van Hool een fout heeft gemaakt, vergist zich, schrijft Moojman. Zo iemand is het slachtoffer van ‘uitkomst-bias’. Achteraf lijkt het een foute beslissing, maar op voorhand kon ook de slimste bedrijfsleider niet weten welke richting het voor de bussen zou uitgaan: elektriciteit of waterstof. Ook De Standaard wist het niet. ‘België mist de waterstoftrein,’ schreef die krant in september 2005. Het is hoogst bewonderenswaardig dat een journalist herinnert aan het - achteraf beschouwd - foute advies van zijn eigen krant.

Zorgplichtwet
     De Europese Unie heeft een Zorgplichtwet goedgekeurd. Europese bedrijven hebben nu een civielrechtelijke verantwoordelijkheid om te zorgen dat toeleveringsbedrijven in de Derde Wereld de mensenrechten en het milieu respecteren. Wie wint er bij zo’n wet?  

1. het milieu – dat is evident
2.  de vakbonden in westerse landen die minder ‘oneerlijke concurrentie’ krijgen vanuit de Derde Wereld
3. de grootste multinationals zoals Ikea, Aldi, L’Oréal en Unilever die beter omkunnen met dergelijke bureaucratie dan hun kleinere concurrenten
4. de niet-Europese multinationals die niet door het akkoord gebonden zijn
5. de arbeiders in de Derde Wereld die in de meest productieve toeleveringsbedrijven zijn tewerkgesteld. 

Wie verliest er bij zo’n wet. 

1. de ondernemers in de Derde Wereld die met hun laagproductieve bedrijven niet aan de nieuwe voorwaarden kunnen voldoen
2. de arbeiders in die laatste bedrijven die hun werk verliezen of die de kans niet krijgen om er te beginnen. 

Naar mijn smaak weegt dat laatste nadeel erg zwaar door**.

Gezonde economie?
     ‘Waarom economie en beurs het beter doen dan verwacht?’ luidt de vraag in de kop. En het artikel geeft meerdere antwoorden. Eén ervan belooft niet veel goeds. ‘De economie houdt zich kranig door het vele overheidsgeld dat sinds de covid-pandemie is uitgegeven aan crisisplanning.’ Dat kan niet blijven duren. 

Partituur
     Een kort interview met illustratrice Floor Denil. Een grote foto van de werkkamer. Op de piano ligt een partituur open. Ik kan niet lezen welk stuk het is.

Europese nervositeit rond Oekraïne
     Een stuk van Annelien De Greef op de laatste pagina. Ik erger mij vaak aan de opiniëring die binnensluipt op de pagina’s voor de berichtgeving, maar hier gebeurt het omgekeerde: sobere berichtgeving op een pagina voor opinies. Macron heeft gezegd dat het sturen van Europese troepen naar Oekraïne niet moet worden uitgesloten. De Greef ziet daarin een uiting van verkiezingskoorts, maar vergeet stelling te nemen over de uitspraak van Macron: is ze nu voor of tegen? Gelukkig heeft de eindredactie ingegrepen. Bovenaan het stuk staat een samenvattende inleiding die wél een stellingname bevat. ‘Voor je het weet escaleert de boel, waarschuwt Annelien De Greef.’ Sommige van mijn lezers vinden dat ik dat in mijn eigen stukjes ook vaak vergeet om een duidelijke stellingname te formuleren. Misschien heb ik een eindredacteur nodig.

Trump over de Ruskies
     Eén zinnetje in het stuk van De Greef valt mij op. ‘Zo zinderen de woorden van Donald Trump nog na: I encourage the Russians to do whatever the hell they want.’ Met google vind ik het zinnetje niet terug. De enige verwijzing die ik krijg is het artikel van De Greef zelf. Maar Trump zal wel iets gezegd hebben. Wat precies? Wanneer? Ging het over Oekraïne? Ik zou het graag weten. 
     P.S. Een behulpzame lezer heeft mij een link doorgestuurd naar de toespraak van Trump waarin het bewuste zinnetje voorkwam. Het was op een recente verkiezingsmeeting in South-Carolina. De ex-president was aan het opscheppen hoe hij Europese Navo-landen had overtuigd om hun bijdrage te betalen. Trump vertelt wat er volgens hem op een internationale ontmoeting gebeurd is:  ‘Een van de leiders van een groot land stond op en zei: ‘Mijnheer, als we niet betalen en we worden aangevallen door Rusland, zou u ons beschermen?’ Ik zei: ‘U hebt niet betaald? U bent een delinquent?’ Hij zei: ‘Ja.’ ‘Oké. Laat ons aannemen dat dat gebeurt. Nee, ik zou u niet beschermen. Meer nog, ik zou hen aanmoedigen om verdomme alles te doen wat ze willen. U moet betalen. U moet de rekening betalen.’ En wees gerust, het geld stroomde binnen. https://www.youtube.com/watch?v=lu0Ki8eD5lk&t=43s

* In reclame zijn zulke praktijken natuurlijk heel gewoon.
** Over de arbeidsomstandigheden in de Derde Wereld, zie hier en hier.