Een heel linkse vriend raadde mij aan om het artikel over de Amerikaanse oligarchie in De Tijd te lezen. Hij vond het onbegrijpelijk dat ik als ‘liberaal en libertair’ daar zo ‘toegeeflijk’ tegenover stond. De oligarchen waren namelijk ‘radicaal tegen vrije concurrentie.’
De waarheid is dat ik ‘als liberaal en libertair’ inderdaad erg argwanend aankijk tegen alle samenwerkingsverbanden tussen de politieke wereld en het bedrijfsleven. Ik heb dus als de bliksem dat artikel van De Tijd opgezocht.
Ik begrijp ondertussen het enthousiasme van mijn heel linkse vriend. Het artikel bevat allerlei uitdrukkingen die hem aangesproken moeten hebben. ‘De omhelzing van de president’, ‘gevaren voor de democratie’, ‘de aandelenkoersen zijn de voorbije jaren de stratosfeer ingeschoten,’ ‘hun focus ligt op persoonlijke winst, niet op de welvaart van het land en zijn burgers.’
Naast die retoriek vond ik echter heel wat interessante stellingen die onderwerp kunnen zijn van een redelijke discussie. Ik heb er enkele verzameld.
- De huidige collusie tussen miljardairs en de Amerikaanse regering doet denken aan de robber barons als Rockefeller en Vanderbilt van de 19de eeuw.
--- Ik zou daar eens wat meer over moeten lezen, over die robber barons. Dat ze rijk waren weet ik. Hebben die mensen de economische en sociale vooruitgang in de VS afgeremd of bevorderd? - De Amerikaanse oligarchen hebben hun fortuin opgebouwd door ondernemingen op te richten, in tegenstelling tot de Russische oligarchen die hun ondernemingen gekregen hebben van de staat.
--- Dat is ook ongeveer wat ik begrepen heb uit Peter Boettkes boek Calculation and Coordination: Essays on Socialism and Transitional Political Economy. - ‘De tech-miljardairs willen in de eerste plaats vermijden dat een lichtgeraakte Trump hen straft’ – zegt professor Gerard Roland.
--- Ik denk dat Gerard Roland hier gelijk heeft. Trump maakt op mij minstens de indruk heel wraakzuchtig te zijn. Als dat alleen een ról is die hij speelt, speelt hij ze in elk geval heel overtuigend. Wat De Tijd niet vermeldt: professor Roland is niet alleen professor aan Berkeley, maar ook een ex-Amadees.
- De miljardairs willen politieke contacten gebruiken om (a) anti-monopoliewetgeving in de VS en Europa uit te hollen, (b) overheidsbestellingen in de wacht te slepen, (c) subsidies op te strijken, (d) zich door importtarieven tegen buitenlandse concurrentie te beschermen*.
--- Subsidies en tarieven (c en d) vind ik in het algemeen verwerpelijk. Zo bekeken is het voor mij minder belangrijk of daarover beslist wordt door de miljardairs zelf of door technocratische commissies van de overheid. Het beste is als er helemaal géén zijn. Overheidsbestellingen (b) zijn onvermijdelijk, maar liefst niet te veel, ook om misbruiken te vermijden. Of anti-monopolie wetgeving (a) de beste manier is om kleine, innovatieve nieuwkomers een faire kans te geven - of om de consumenten te beschermen - dat weet ik niet. - Sommige tech-miljardairs (Musk) hebben Poetin en Xi nodig voor hun zakelijke belangen.
--- Betekent dat dat die tech-miljardairs mogelijke vredesstichter zijn tussen de VS, Rusland en China? Of betekent het dat ze zullen aansturen op een politiek van capitulatie tegenover die grootmachten? - Sommige tech-miljardairs (Musk, Zuckerberg) steunen Trump in zijn pogingen om het ‘debat te beheersen door buitenlandse polarisatie.’
--- Is dat punt van ‘buitenlandse polarisatie’ niet tegenstrijdig met het vorige? Ook geloof ik dat de geopolitieke spanningen diepere wortels hebben dan Trump die ‘het debat wil beheersen’. - De tech-miljardairs blijven onderling concurreren om de AI-suprematie.
--- Dat is dus een belangrijk aspect van concurrentie dat wél blijft bestaan. - De relatie tussen de tech-miljardairs en Trump is precair.
--- In het verleden was de relatie tussen Trump en Silicon Valley slecht. Sommige miljardairs hebben Trumps verkiezingscampagne financieel gesteund, maar dat betekent niet dat ze op dankbaarheid moeten rekenen. J.D. Vance zou volgens De Tijd ‘geen fan van Big Business zijn.’ Ook zijn de tech-miljardairs voorstander van vrije immigratie, zeker van hooggeschoolde profielen. Ik vat alleen De Tijd samen. - De arrogantie van de techmiljardairs kan een tegenreactie veroorzaken, waardoor de politici zich tegen hen keren**.
--- De tegenreactie kan een rechtspopulistische of linkspopulistische vorm aannemen, en misschien zelfs een centrumpopulistische vorm zoals Marc Elchardus bij ons voorstaat. - ‘Het beschermen van de rijkdom tegen herverdeling is de belangrijkste drijfveer van de miljardairs’ – zegt professor Jeffrey Winters.
---De belangrijkste drijfveer? Dat zou mij verwonderen. Ik geloof wel dat de miljardairs hun invloed zouden durven gebruiken om belastingen op hun winsten en vermogen zo laag mogelijk te houden***. Maar ze zijn minder dan de doorsnee linkse geobsedeerd door de verdeling van de taart. Techmiljardairs willen vooral zo snel mogelijk een grotere taart bakken, m.a.w. zo snel mogelijk revolutionaire AI-toepassingen ontwikkelen. Als ze politieke invloed hebben, zullen ze die, lijkt mij, vooral dáárvoor gebruiken: om ervoor te zorgen dat de overheid zo weinig mogelijk regels oplegt aan die ontwikkeling. Die minimale regulering zal een grotere invloed hebben op hun fortuin dan de invloed die herverdelende belastingen kunnen hebben.
* Een interessante passage uit het artikel in De Tijd: 'De bekende econome Anne Krüger signaleerde in oktober 2020, bij het einde van Trumps eerste termijn, dat het vriendjeskapitalisme zich al in de VS genesteld had onder Trump (I). 'In ruil voor campagnebijdragen en andere fondsen krijgen de vriendjes monopolieposities, belastingvoordelen, bescherming tegen import-concurrentie en uitzonderingen op handelstarieven,' schreef de voormalige Wereldbank-hoofdeconome. Met kapitalisme heeft dat niets meer te maken, aldus Krüger. 'Je winstgevendheid hangt af van de beloningen en straffen die de politieke machthebbers uitdelen, niet van economische efficiëntie of klantentevredenheid.'
**Die arrogantie blijkt bijvoorbeeld uit de manier waarop Musk zijn platform X gebruikt om via eigen boodschappen de politieke agenda te beïnvloeden. Dat is een arrogantie die je misschien kunt vergelijken met die van een hoofdartikelschrijver in de krant. Ze is in elk geval verkieslijk boven heimelijk lobbywerk, alhoewel het ene het andere natuurlijk niet uitsluit.
*** Over herverdeling heb ik al herhaadelijk stukjes geschreven. Over rechtvaardige belastingen, zie mijn stukje hier. Over de invloed van de techmiljardairs op het leven van de modale Amerikaan: zie paragraaf 14 in dit stukje.
ik geloof dat door de anti-trust wetgeving de miljardairs als Rockefeller, Morgan, Vanderbilt, Carnegie die eigenlijk bijna triljonairs waren hun fortuin moesten afslanken tot een meer bescheiden omvang van iets van 100 miljard, Wat deden ze met de rest? Oa grote openbare bibliotheken financieren, endowments voor de uniefs (kregen in 2024 bijna 1 triljoen) en allerlei sociale werken. Was het hun schuld dat ze zo rijk werden? Ik denk het niet, Rockefeller werd rijk door petroleum ipv in vaten te vervoeren, per tankwagon te vervoeren. Standard fruit werd rijk door bananen van de westkust van Honduras te vervoeren met koelstoomschepen ipv snelle
BeantwoordenVerwijderenschoeners. Dat vergde indertijd eerst een hele investering natuurlijk die blijkbaar nadien goed vergoed werd. Linkse mensen zijn daar over het algemeen jaloers van omdat ze meestal technisch weinig onderlegd zijn en een aversie tegen risiconemen hebben.
1) Zouden we dan kunnen zeggen dat Rockefeller en Standard Fruit door hun grote investeringen uiteindelijk een de facto monopolie verworven hadden en ook monopolieprijzen aanrekenden?
Verwijderen2) Het overhevelen van fortuinen naar bibliotheken en uniefs, is dat vandaag toepasbaar op de tech-miljardairs als die hun rijkdom in essentie bestaat uit aandelen in hun eigen bedrijven?
U maakt de denkfout dat de zeer dichte contacten tussen de regering (Trump) en tech-miljardairs een links-rechts issue is. Het is een kwestie van de vrije democratie te behouden.
BeantwoordenVerwijderenDe 'zeer linksen' zijn weinig geïnteresseerd in de vrije democratie, het moet hun kant op gaan, alleen dan is het goed voor hen.
U zelf als communist was vrolijk bereid de vrije democratie de doodsteek te geven. Spijitig genoeg, er zijn nog veel mensen, zowel zeer linkss en zeer rechtse, die zonder meer bereid zijn de vrije democratie het venster uit te kieperen, als het niet hun kant uitgaat.
Het spreekt vanzelf dat die grote financiële bijdragen van de tech-miljardairs en hun aanwezigheid op de Trump inaugeratie niet vrijblijvend zijn. Wat daar precies uit voort komt, daar kan je over speculeren, en speculatie kan weerlegd worden met andere speculatie. Speculatie kan je afdoen door te zeggen dat het specualtie is, maar dat wil niet zeggen dat er helemaal geen potentiële bedreiging is.
Bovendien, het is niet zo dat Trump sterke contacten heeft gelegd met ethnische groepen, vakbonden, grote universiteiten, etc. Er is geen teken van contact met andere groepen in de samenleving, dus wie gaat het grootste gewicht in de Trump schaal werpen?
Een bijkomende issue is dat de tech bedrijven met hun social media en toekomstige AI op zeer geraffineerde wijze de publieke opinie kunnen masseren, zonder afdreigingen of vervolgingen of heropvoedingskampen. Natuurlijk is dat ook zo geweest in het linkse kamp (deep state etc...), maar dat is geen excuse om dan alles maar overboord te gooien.
Het is naïef te denken dat dit allemaal vrijblijvend is. Trump heeft 4 jaar geleden al getoond dat hij de vrije democratie geen warm hart toedraagt, dat is geen prioriteit voor hem. Niet dat hij een ouderwetse staatsgreep zal plegen, maar wel dat hij niet met de democratie inzit, en met moderne middelen de staat en publieke opinie naar zijn hand zal zetten als hij kan. Niet dat hij Putin-gewijs Groenland zal binnenvallen (die macht heeft een President niet zomaar in de USA), maar hij heeft wel dezelfde gedachtengang.
Ik ga akkoord met veel van wat u schrijft. Nee, de Trump-kwestie is ten gronde geen links-rechts issue. Ik denk niet dat de contacten met de tech-miljardairs vrijblijvend zijn. Ik sluit niet uit dat AI in combinatie met social media een bedreiging vormt voor de democratie (maar het hoeft niet). Trump heeft wellicht niet zo'n sterke contacten opgebouwd met etnische groepen, vakbonden, etc. maar hij heeft wel contacten met de informele massabeweging MAGA. Misschien ligt daar nog de grootste bedreiging voor de democratie.
Verwijderen