Bestaat er een verschil tussen ‘islam’ en ‘islamisme’? Voor mij wel. Onder ‘islam’ versta ik een godsdienst waar 1,9 miljard zeer verscheiden mensen op aarde zich toe bekennen, onder ‘islamisme’ valt voor mij alles wat ik in die godsdienst kwalijk vind van groeperingen, tradities, leerstellingen. Niet elke vrome moslim behoort tot zo’n kwalijke groepering, huldigt die kwalijke tradities of belijdt die kwalijke leerstellingen. Hopelijk is het zelfs maar een minderheid die dat doet. Maar zelfs als het een meerderheid zou zijn, bepaalt die niet de contouren van de héle de islam als godsdienstbeleving.
Nu kun je zeggen: Clerick, als je islamisme gelijkstelt aan wat jij kwalijk vindt, hanteer je wel een heel persoonlijke norm. Dat is waar. En nu ik erover nadenk is de norm eigenlijk ook te streng. Er zijn veel zaken binnen de islam die ik kwalijk vind en die ik bij nader inzien toch niet bij islamisme wil rekenen. Volgens sommige interpretaties van de islam is muziek verboden, zijn vrouwen verplicht een hoofddoek te dragen, moet kinderen angst worden aangejaagd voor gruwelijke straffen in het hiernamaals, mogen geen vriendschappen worden aangegaan buiten de eigen gemeenschap, mag een moslim vrouw niet trouwen met een niet-moslim man en moet je je kinderen verstoten als die van hun geloof vallen. Ik vind dat allemaal vreselijk, maar in een vrije samenleving wil je niemand verplichten om naar muziek te luisteren – vooral niet naar sommige muziek – en je wil niemand verplichten bloothoofs op straat te lopen – wij doen het ook pas sinds de jaren 50. Je wil niemand verplichten te zwijgen over hellestraffen, bevriend te worden of te trouwen met een niet-moslim, of levenslang goede betrekkingen te onderhouden met zijn volwassen kinderen.
Ik probeer het anders. Laat ik islamisme gelijkstellen aan alle praktijken en ideeën die niet stroken met onze liberale democratie. Voorbeelden zijn gemakkelijk te vinden. De idee of praktijk dat een staat of rijk eigenlijk moet worden geleid door een soort paus, een zogenaamde ‘kalief’; dat religieuze rechtbanken geheel of gedeeltelijk de plaats innemen van burgerlijke rechtbanken; dat een eventuele democratie wordt onderworpen aan de dogma’s van de religie*; dat religieuze leiders invloed laten gelden in staatszaken; dat je kunt worden vervolgd voor geloofsafval, kritiek op de islam, of bespotting van de profeet; dat je kunt worden gestraft voor zekere seksuele handelingen ‘between consenting adults’; dat burgers niet gelijk worden behandeld door de overheid: dat voor aanhangers van andere godsdiensten andere regels gelden; dat niet-moslims speciale belastingen betalen**; dat vrouwen niet dezelfde rechten genieten als mannen; dat de wetenschap moet worden ingetoomd als die de Koran dreigt tegen te spreken. Al die ideeën zijn terug te vinden in orthodoxe boeken en vele ervan in de praktijk van landen met een moslimmeerderheid.
Is islamisme, zo opgevat, hetzelfde als wat men soms ‘politieke islam’ noemt? Niet helemaal. Ik heb een vriend die zich tot de islam bekeerd heeft. Ik zei hem ooit dat godsdienst in een moderne westerse opvatting een privézaak was. Daar kon hij mij niet in volgen. Islam was een kwestie van gemeenschappelijke beleven, zei hij, en dus, wat hem betrof, in essentie ook politiek. Nou ja, voor mij mag het. Wij hebben in Vlaanderen ook een partij die zich beroept op een christelijke inspiratie. Uit die christelijke inspiratie puurt ze standpunten in verband met abortus en euthanasie alsook redenen voor een mild immigratiediscours en een centrumlinks economisch beleid ***. Die moslims kunnen ook een eigen partij oprichten of binnen bestaande partijen druk uitoefenen vanuit hun religieuze inspiratie of vanuit de typische sociaal-economische kenmerken van hun gemeenschap. ’t Is niet ideaal maar het past binnen de grenzen van de liberale democratie.
De moeilijkheid begint als moslims specifieke eisen gaan stellen die rechtstreeks met hun godsdienst in verband staan. Natuurlijk zijn ook daar aanvaardbare eisen bij. Zelf ben ik voorstander van strenge laïcité, maar ik kan begrip opbrengen voor een meer pluralistische, ‘Angelsaksische’ benadering van de betrekking tussen godsdienst en staat. Met het toelaten van hoofddoeken aan de loketten en in de scholen hebben we nog geen theocratie ingevoerd. Maar ’t lijkt mij wel een stap in de verkeerde richting. Wat is de volgende stap? Shariarechtbanken voor gezinsrecht? En waarom alleen voor gezinsrecht? Kunnen we dan meteen ook de moslimkinderen niet vrijstellen van de lessen over evolutieleer? En kunnen we niet minstens de propaganda voor homoseksualiteit aan banden leggen, naar Pools en Hongaars voorbeeld? En is het geen tijd om godslastering opnieuw in het strafwetboek op te nemen? de Enzovoort, stap voor stap, op naar de voltooiing van de islamistische agenda.
In een liberale democratie, want daar doen we het voor, kunnen en mogen we de islamistische ideeën niet verbieden en de verspreiding ervan niet bestraffen. Maar er is reden genoeg om ze energiek te bestrijden als ideeën, hun onverenigbaarheid met ons bestel aan te tonen, en hun achterlijkheid waar mogelijk in open dialoog te bekritiseren of, als dat meer in je temperament ligt, te bespotten.
* Uit onderzoek blijkt dat 47 procent van de Duitse moslims akkoord gaan met de stelling ‘De regels van de Koran zijn voor mij belangrijker dan democratie.’ Bretfeld, K en P. Wetzels (2007). Muslime in Deutschland. Berlijn, Bundesministerium des Innern.
** Een historische praktijk die wat in de vergeetboek is geraakt. IS en de Pakistaanse Taliban heeft de praktijk indertijd weer ingevoerd.
*** Zoals Sammy Mahdi zei bij zijn aantreden als nieuwe voorzitter van CD&V: ‘cultureel centrumrechts en economisch centrumlinks.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten