Frivole notities bij een verkiezingsuitslag

 

Verkiezingsslapeloosheid
     Wat partijpolitiek aangaat, heb ik het hart van een voetbalsupporter. Ik weet dat van mijzelf en moet daarmee oppassen. Tijdens de hele verkiezingscampagne ben ik voorzichtig geweest en heb ik alle conclaven, debatten en interviews overgeslagen. ’s Ochtends erover in de krant lezen is één ding, maar ’s avonds op het kleine scherm ernaar kijken is een heel ander ding. Dan kan ik de slaap niet vatten. Ik lig de hele nacht te denken aan wat Bart op dit had moeten antwoorden en hoe hij op dat had moeten reageren.
      Voor de verkiezingsavond had ik een ander scenario bedacht. Ik zou naar enkele afleveringen van Franklin kijken op Apple TV, en dan rond 20.00 uur eens poolshoogte nemen. Viel de uitslag tegen – N-VA onder de 20 %, VB boven de 30 % – dan kon ik weer verder naar Franklin kijken. Maar de uitslag viel mee en ik bleef kijken naar al die sfeerbeelden en interviews en debatten en analyses. Ik heb daarna heel onrustig geslapen. Ik werd voortdurend wakker en begon dan te piekeren over wat Bart in de komende dagen moet zeggen tegen George-Louis Bouchez, en hoe hij die nukkige Sammy Mahdi moet benaderen.

Oneerlijk
     Mijn zoon heeft wel alle conclaven, debatten, analyses en interviews gevolgd. Zijn conclusie, als ex-voetballer, was dat het niet eerlijk was om De Wever in dezelfde klasse te laten spelen als de andere voorzitters. ‘Retorisch veel te sterk,’ zei hij, en hij speelde een paar scènes na die hij gezien had. Hij kan dat goed.

Georges-Louis Bouchez
      De staatshervorming bespreken met Bouchez zal niet makkelijk zijn omdat het onevenwicht in expertise te groot is. In 2010 deed dat onevenwicht zich voor tussen de ervaren whizkids van de PS en de onervaren ploeg van De Wever. In 2020 onderhandelden De Wever en Magnette met een gelijke kennis van het dossier. De twee partijen waren gewapend om een voor henzelf goede deal in de wacht te slepen. Maar Bouchez heeft waarschijnlijk geen idee hoe zo’n goede deal er voor hem zou uitzien. Die onzekerheid zal hem heel onwillig maken om over de kwestie te onderhandelen

Walter Pauli
       Op Knack.be schrijft Walter Pauli een typisch Walter-Pauli-stuk over de verkiezingsuitslag. Hij vindt dat links best eens dankbaar mag zijn jegens Bart De Wever omdat hij extreem-rechts van de Grote Overwinning heeft afgehouden. Soms schrijft Pauli iets raars. ‘Bart De Wever dweilde met een boekje over woke de Vlaamse campussen af … maar in de peilingen werd hij er niet populairder door … Van partijgenoten kreeg hij het consigne dat de gemiddelde Vlaming wellicht niet wakker lag van woke … Mogelijk heeft zijn eigen partij De Wever toen tegen zichzelf beschermd.’
      Zou het zo gegaan zijn? Had De Wever een consigne nodig van zijn partijgenoten? Moest hij tegen zichzelf beschermd worden? Mij zou het in elk geval sterk verwonderen als De Wever niet uit zichzelf zou hebben ingezien dat je geen kiescampagne kon voeren rond het woke-thema.
     Maar Pauli verwoordt wel mooi de de moeilijke positie van N-VA, als tegelijk establishment en anti-establishment partij. Pauli schrijft terecht dat de verkiezingsoverwinning van N-VA dit keer te danken is aan een keuze voor meer establishment en minder anti-establishment accenten. Maar op voorhand weet je nooit of zo’n strategie zal werken. En nog moeilijker is het om te bepalen hoeveel van die accenten je moet verleggen. 

Deur dicht voor VB
     Je hoort bij alle analysten dat De Wever er heel verstandig aan deed door op voorhand heel duidelijk afstand te nemen van het Vlaams Belang. Hij deed in de weken voor de verkiezingen ‘de deur dicht’ voor het VB. Op die manier kon hij centrum-rechtse kiezers met VB-angst voor zich winnen, evenals bezadigde VB-sympathisanten die liever een ‘nuttige stem’ uitbrachten. Die stelling is a priori waar, alleen weet je niet in welke mate. Er waren omgekeerd ook mensen die vanwege de deur-dicht politiek juist hun stem veranderden van N-VA naar VB. Die vonden dus N-VA beter dan VB, maar zouden toch voor VB stemmen omdat die de samenwerking zocht, en N-VA niet*.
     Voor een N-VA-strateeg was het dus vóór de verkiezingen allesbehalve eenvoudig. 1) Zou een deur-dicht politiek meer stemmen opleveren dan kosten? 2) Moet je meteen ‘klare wijn schenken’ of is het beter om eerst een periode van flou artistique in te lassen? 3) Wanneer moet de deur-dicht boodschap in de media gebracht worden? 4) Moet je de deur-dicht politiek met emotionele (‘ranzige kantjes’) of rationele argumenten (‘nuttige stem’) brengen? 5) Moet je VB-opponenten agressief (‘paljas’)  of  verzoenend (‘goed persoonlijk contact’) brengen?
     Misschien kunnen die vragen worden beantwoord met heel gespecialiseerde interne peilingen, of met Big Data, maar het zal goedkoper zijn te vertrouwen op je etisch gevoel en politiek instinct. Als je die hebt tenminste.

Peilingen
     Peilingen kunnen in het algemeen moeilijk worden gebruikt om een electorale campagne op te zetten. Keer op keer blijkt dat de peilers er enkele procenten naast zitten, wat heel begrijpelijk is als er enkele dagen voor de verkiezing nog veel onbesliste kiezers zijn. En het zijn natuurlijk die onbesliste stemmen die elke partij wil binnenrijven.  

Meer koopkracht en consumentisme
     Zouden weldenkende linksen die stemden voor een meer-koopkracht partij beseffen dat ze stemden voor het verfoeilijke consumentisme? Mijn bezwaar tegen de meer-koopkracht slogan is een andere**. Meer koopkracht betekent dat de mensen meer moeten kunnen kopen, en dan moet er eerst meer (of efficiënter) geproduceerd worden.

Boze De Wever
     Ik heb De Wever nooit ‘zuur’ of ‘verongelijkt’ gevonden, maar wel vaak boos en aanvallend. Ik heb natuurlijk liever een grappig-cynische De Wever, maar we moeten niet voetstoots aannemen dat ‘boos’, ‘aanvallend’ of zelfs ‘verongelijkt’ altijd slecht zijn voor het imago. Dehaene kon nors zijn, Louis Tobback kon schelden, Tom van Grieken is eeuwig verongelijkt – hoe zou je zelf zijn met het cordon? Toch hebben ze allemaal mooie verkiezingsresultaten geboekt.  Zelf val ik ook niet voor het zalvende type. 
     Maar af en toe een glimlach kan geen kwaad. Op het allerlaatste VTM-debat had De Wever de hele tijd een bijna welwillende, glimlach om de lippen. Het was een flauwe glimlach, want overdrijven in zulke zaken is gevaarlijk. Tegelijk was De Wever de enige die niet sprak als volkstribuun, maar als bestuurder. Hij was ook de enige die technische woorden gebruikte als ‘institutionele hervormingen’. Je moest zo’n woord niet begrijpen, om de indruk te krijgen dat het iets belangrijks moest zijn dat door een premier moest worden geregeld. 

P.l.j.s
     Op dat allerlaatste VTM-debat – ik heb er in totaal maar twee gezien – stond Bart De Wever dus naast Tom Van Grieken. De interviewster herinnerde aan die keer dat Bart zijn VB-opponent een ‘p.l.j.s’ genoemd had. ‘Dat is niet fijn dat je daar nu weer over begint,’ zei De Wever, ‘ik ben dat toen onmiddellijk na de uitzending gaan uitpraten met Tom.’ Zelf herinner ik mij dat De Wever, in zijn rol van formateur, Van Grieken op bezoek kreeg. Van Grieken had als cadeau een flesje bier van zeker merk megebracht. De Wever had hetzelfde idee gehad, en gaf hem een hele korf gevuld met flesjes bier van hetzelfde merk.
     Maar nu we hier toch onder ons zijn ... Is er nu niets in de mimiek, de gestiek en de fonetiek van Van Grieken die een beetje aan een p.l.j.s. doet denken? Het was in elk geval de mening van mijn vrouw.

Slimmer
    Mijn moeder is blij dat de flaminganten de verkiezingen niet gewonnen hebben. ‘Hoezo?’ vroeg ik. ‘En N-VA en De Wever dan?’ ‘Nee, ik bedoel die andere,’ zei ze, ‘de fanatieke flaminganten. De Wever is in zijn eentje slimmer dan alle anderen samen. Alexander de Croo is ook slim en hij komt uit een politieke familie, maar hij had te veel rapaille in zijn regering.’ Mijn vader was kritischer voor De Wever. ‘Hij komt uit Antwerpen, zei hij, dat is nooit goed. En hij gelijkt op een onderpastoor.’ Gelukkig spreekt hij niet als een onderpastoor, dacht ik. Ik had er op de verkiezingsdag nog zo een over de radio gehoord. ‘Op deze dag kiezen wij voor het programma van Jezus,’ slijmde hij.

Geert Bourgeois
     Meer dan een maand geleden las ik ergens een interview met Geert Bourgeois. Hij voorspelde dat de N-VA-resultaten zouden meevallen. ‘In de laatste weken,’ zei hij, ‘zullen de partijvoorzitters veel meer op televisie komen, en Bart De Wever is daar goed in. Dat zal ons enkele procenten opleveren.

Besparingsregering
     De Wever wil een besparingsregering op de been brengen om iets te doen aan de heel hoge staatsschuld. Hopelijk raakt die regering niet aan de ambetenarepensioenen. Mijn eigen pensioen is een optelsom van arbeiders-, bedienden, en ambtenarenpensioen. Ik heb eerlijk gezegd liever dat men op anderen bespaart. Maar als het moet, dan moet het. Alles beter dan een economie die onder de schuldenlast in mekaar stort. 

‘Voorzitter’
      Zuhal Demir moet leren op televisie over ‘Bart De Wever’ en ‘Bart’ te spreken, en niet over ‘de voorzitter’ en ‘onze voorzitter’. Het doet mij te veel denken aan mijn Amada-PVDA-milieu van mijn jeugdjaren. Daar werd intern ook altijd zo eerbiedig gesproken over ‘de voorzitter’, alhoewel er hier en daar wel een militant of kader was die zijn hond ‘Ludo’ noemde. Van een van die militanten zag ik onlangs de naam op een academische Open brief over vermogensbelasting verschijnen.

* Dat doet denken aan linkse militanten in de jaren 30. Sommigen van hen gaven om democratische redenen de voorkeur aan de socialisten boven de communisten, maar kozen toch voor die laatsten omdat die, minstens in woorden, voorstanders waren van een ‘volksfront’.

* Over meer koopkracht, zie mijn stukje hier.