Katholieken, en andere kortjes

Katholieken
     Bij katholieken denken u en ik spontaan aan Christophe Vekeman en Kristien Hemmerechts en Evelyn Waugh, maar nu hoorde ik zondag weer een stukje van een misviering op de autoradio.
     ‘Op deze verkiezingszondag,’ zei de priester met die typische stijgende en dalende intonatie van priesters in de kerk, ‘kiezen we radicaal voor het programma van Jezus.’ Wat later werd die Jezus ook nog geciteerd. Iemand had tegen hem gezegd dat zijn moeder en zijn broers hem zochten te spreken. En Jezus had geantwoord: ‘Wie is mijn moeder, en wie zijn mijn broeders?’ Hij had daarna gewezen naar zijn discipelen: ‘Ziedaar, mijn moeder en mijn broeders. Want wie den wil mijns vaders doet, die is mijn broeder, en zuster en moeder.’
     Ik vond dat een vreemd en wat fanatiek antwoord van Jezus. En nog vreemder vond ik het toen de priester begon te vertellen over strijders voor rechtvaardigheid die ‘terroristen werden genoemd’, en iets over de ‘Heilige Oorlog’.      

Geheugen
     Laatst vroeg mijn vader (101) mij of ik wist dat er een film in de maak was over Mme Du Barry. Ja, dat wist ik. Die film was ondertussen gemaakt en ik had hem gezien. Of ik ook wist wie Mme Du Barry speelde. Nee, dat was een naam die ik niet kon onthouden. De naam van de acteur die Lodewijk XV speelde kende ik wel, maar ik kon er niet opkomen. Ik haalde mijn iPhone boven, maar mijn vader zei: ‘Je moet niet zoeken. Het was Johnny Depp. Wist je dat Du Barry de eerste was om te stoppen met die heel hoge pruiken?’ 

Bedpartners
     VB-sympathisant Dries Van Langenhove zei laatst dat hij liever zou hebben dat zijn dochter een moslimhoofddoek droeg dan dat ze op jonge leeftijd elf verschillende bedpartners had gehad. Hoeveel vragen rijzen niet bij zo’n uitspraak! Heeft Van Langenhove een dochter? Hebben die hoofddoek en die bedpartners iets met elkaar te maken? Is de seksuele promiscuïteit onder de jongeren de laatste jaren gevoelig toegenomen? Over dat laatste bestaat onderzoek, en als we dat mogen geloven blijft dat het seksuele gedrag stabiel. Jongeren die op 18 jaar elf bedpartners hebben gehad, zijn zeldzaam. Ze worden door hun leeftijdsgenoten ‘sletten’ genoemd, ook als het jongens zijn. En velen van hen komen later nog goed terecht als ze een goed verstand en een groot hart hebben. Ik denk nu aan iemand die ik gekend heb.

Ontroerende krantenkoppen
     Citaten in krantenkoppen of streamers, kunnen soms tegelijkertijd lachlust en ontroering opwekken. Een voorbeeld van zo’n kop: Dat spotten met vegans, moet dat echt? Een voorbeeld van zo’n streamer:  ‘In Nederland roept het woord ‘dier’ onverschilligheid (het zijn maar dieren!) en sentimentalisme (arme dieren!) op. Het maakt de wezens erachter onzichtbaar en blokkeert kritisch denken.

Moppen
      In het toneelstuk Once upon the time in de Westhoek, wordt enkele keren de mop verteld van de olifant en de muis die door de woestijn trekken.  ‘Wij maken nogal wat stof, hé,’ zegt de muis tegen de olifant. Ik ken die mop van toen ik negen jaar was. Ik vind dat de beste korte mop aller tijden.

De jaren ‘30
      Hier en daar lees je al waarschuwingen dat Vlaams Belang wel eens een grote overwinning zou kunnen boeken bij de verkiezingen van 2029. Zal er dan ook gewaarschuwd worden voor de jaren dertig?

Mozart en Jozef
     Over Mozart heb ik ongeveer dezelfde mening als keizer Jozef II: te veel noten. Bij Bach kunnen er nooit te veel noten zijn. Zijn eenvoudige koraalzangen vind ik het minst interessante deel van zijn werk. Bij Mozart is het omgekeerd. Hoe eenvoudiger hoe beter. Het adagio uit het klarinetconcerto K.622 bijvoorbeeld. Of de aria ‘Ah tutti contenti’  uit Le nozze di Figaro die ik elk jaar in de klas liet horen wanneer het classicistisch theater behandeld werd. Ik gaf dan altijd dezelfde commentaar: ‘Je kunt nu voor of tegen Mozart zijn, maar dit is toch mooi, nietwaar?’

Volwassen
     In La chanson des vieux amants zingt Brel ‘qu’il a fallu bien du talent pour être vieux sans être adultes.’ Wat een raar ideaal eigenlijk, als je erover nadenkt. Ik besprak die kwestie met mijn leerlingen als ik het liedje Verdronken vlinder ontleedde. Maar Brel was bijna veertig toen hij zijn oude minnaars bezong terwijl Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh prille twintigers waren toen ze die vlinder-met-papieren-vleugels bedachten.

Jean-Pierre Rawie
     Alhoewel hij nu met pensioen is, wil gewezen uitgever Vic van de Reijt nog altijd zijn zegje doen over hoe het met de literatuur gesteld is heden ten dage. ‘De literatuur bevindt zich in een diep dal … Literatuur moet weer voor de elite worden … Goede literatuur moet op voet van oorlog staan met de heersende moraal.’ Ik durf daar niets over zeggen.
      Daarnaast is Van de Reijt ook een groot liefhebber van humor in de literatuur en betreurt hij het dat de meeste critici daar anders over denken. ‘Het is om die reden,’ schrijf hij, ‘dat Jean-Pierre Rawie, Willem Wilmink en Annie M.G. Schmidt nooit zijn onderscheiden met de P.C. Hooftprijs.’
     Herman Jacobs reageerde schamper: ‘En dan die P.C. Hooft-prijs voor Rawie, Wilmink, Annie Schmidt … Asjeblief niet zeg. Ik erken en geniet zelf van hun technische virtuositeit, en ik heb volstrekt niks tegen humor of lichtheid in de literatuur (niet dat die bij Rawie te vinden is, maar goed). Een prijs zouden ze heus wel verdiend hebben … –  maar de PCH? Nee, daar zou ik het niet mee eens zijn, dat zou ik in gemoede dan weer te veel eer vinden – zo indrukwekkend zijn hun oeuvres nu ook weer niet.’
     De goede Herman zal over die kwestie veel beter kunnen oordelen dan ikzelf. Rawie, Wilmink en Schmidt zijn bij wijze van spreken de enige Nederlandse dichters van de laatste honderd jaar die ik ken. Ik kan dus niet vergelijken. Maar ik heb onlangs weer twee bundels van Rawie gelezen en mij bij elk gedicht afgevraagd wat de dichter nu zo ongeschikt maakt voor de PCH. Ik kon wel enkele bezwaren verzinnen, maar geen enkel dat ook niet op Petrarca van toepassing zou zijn.

Literaire kwaliteit
     Karel van het Reve verweet de literatuurwetenschap dat ze zich niet bezig hield met interessante vragen. ‘Waarom, vroeg hij zich af, ‘is een gedicht als ‘Hier ligt Poot / Hij is dood’ een nogal indrukwekkend gedicht terwijl ‘Hier ligt Van het Reve / hij kon niet langer leven’ wel aardig is maar toch veel minder goed.’  Daarop heeft literatuurwetenschapper Hans van den Bergh geantwoord dat hij wel drie redenen kon geven waarom het eerste gedicht mooier is: de beknoptheid, de natuurlijkheid, en het betere rijm. Dat is het soort uitleg die je in de Nederlandse les, of in een poëzierecensie gebruikt. Maar wetenschappelijk is ze een beetje naast de kwestie. Als die bondigheid, natuurlijkheid en volmaakt rijm de echte redenen waren van het schoonheidseffect, zou dat inhouden dat wijdlopigheid, gekunsteldheid of onvolmaakt rijm altijd dat effect verminderen, en dat is niet zo.

      Ander voorbeeld. Als je de vertaling van een gedicht vergelijkt met het origineel is dat laatste bijna altijd beter. Neem het gedicht Politics van Yeats dat begint met de volgende verzen

How can I, that girl standing there,

My attention fix

On Roman or on Russian

Or on Spanish politics

Rawie vertaalt

Hoe kan ik, met dat meisje daar,

Mijn aandacht houden bij

Romeinse of bij Russissche

Of Spaanse hitserij.

     Niemand zal ontkennen dat bijvoorbeeld het gewone woord ‘politics’ hier beter is dan het vergezochte woord ‘hitserij’. Maar volgt daaruit dat het gewone woord altijd beter is dan het vergezochte woord? Dat denk ik niet.