Klimaatpreek voor eigen parochie, e.a.

Klimaatpreek voor eigen parochie
     Eergisteren legde ik een ironisch verband tussen het Pfas-drinkwater en de dioxine-kippen van 1999, hoewel ik niets van Pfas of van dioxine afweet. Maar nu zie ik dat iemand die wel veel van Pfas en dioxine afweet, Dirk Holemans van denktank Oikos, hetzelfde verband legt (DS 13/12). Ik voel mij gerustgesteld.
      Holemans legt wel meer verbanden. Onder andere tussen Pfas en

de coalitie van vervuilende bedrijven en rechtse politici die onder het mom van concurrentiekracht de burgerrechten en de wetgeving ter bescherming van mens en planeet afbouwen.  

     Waarom, zo vraag ik mij af, is in zo’n preek-voor-eigen-parochie de zorg voor de concurrentiekracht slechts een ‘mom’ waarachter de echte bedoeling schuilgaat? Zou de economische concurrentiekracht niet de échte reden kunnen zijn waarom ze de milieunormen wat mindere streng willen?
      Holemans schetst verder een ‘nieuwe breuklijn’ in de samenleving. Aan de ene kant heb je de Elon Musks van deze wereld die denken te kunnen leven zonder zorg voor hun leefomgeving. (Elon Musk, de man van de elektrische auto’s?) en aan de andere kant

de mensen met een diep verlangen om zorg te dragen voor elkaar en hun omgeving. Ze willen het begrip vrijheid weer opeisen, nadat het de voorbije decennia werd gekaapt door extreemrechts ...  Maar ze vatten de vrijheid niet op als terugplooien op zichzelf. Voor hen gaat het om autonomie in verbondenheid – een vrijheid die pas waarde heeft als ze in relatie staat met anderen en met de aarde.

       Aan welke kant van de breuklijn zou ik staan? Ik ben geen Elon Musk, dat is duidelijk. Maar is mijn verlangen om zorg te dragen voor mijn omgeving wel voldoende ‘diep’? Plooi ik niet te veel terug op mijzelf? Begrijp ik ‘autonomie in verbondenheid’ betekent? Ik ben daar niet zo zeker van. Bovendien, ik ben dan wel niet extreemrechts, maar misschien blijkt dat ook ik teveel vrijheid ‘gekaapt’ heb, en dat ik die weer zal moeten afgeven.
      Nu zegt de lezer misschien: ‘’t Is al goed, Clerick, we hebben het begrepen. Dat stuk van Holemans bevat veel vage slogans*.’ Daarop moet ik antwoorden dat er ook feiten en cijfers in staan. Zoals deze: 

De vervuiling verdwijnt niet. In een nieuw rapport staat dat vier groepen van giftige stoffen** in ons voedsel wereldwijd leiden tot meer dan duizend miljard dollar aan gezondheidskosten. En de kans is nihil dat de chemische industrie daarvoor de rekening zal betalen***.

     Even moest ik denken aan het grapje van Hendrik Vos over de ‘duizend miljoen miljard’ aan risico dat ons land liep met Euroclear. Mais passons. Dat rapport dat Holemans aanhaalt is dus nieuw, en dat is altijd goed. Ik zou eigenlijk eens aan Grok moeten vragen hoe dat allemaal in elkaar zit met die vier groepen van giftige stoffen. En dan kan ik alle bijkomende vragen stellen die bij mij opkomen, over kosten en baten bijvoorbeeld, want bij zo’n klimaatpreek krijg je de indruk dat het énige voordeel van de chemische stoffen bestaat uit hoge winsten voor de chemische industrie. Dat is hoogstwaarschijnlijk niet zo. 

 * Die grote concentratie van vage slogans komt doordat het stuk tot het literaire genre van de tirade behoort. Over de kenmerken van de tirade, zie mijn stukje hier.

** Misschien gaat het over dit rapport, zie hier. en hier. 

*** Zelf ben ik eenmaal flink ziek geweest van giftige stoffen, maar die zaten in kaas die door mijn eigen nalatigheid bedorven was. Ik had dus geen been om op te staan als ik de chemische industrie gerechtelijk had willen vervolgen. Ook geloof ik dat sommige mensen die schimmel op de kaas niet chemisch zouden noemen, maar bijvoorbeeld biologisch. Eergisteren heb ik nog pasta gegeten waarvan op de verpakking vermeld stond dat ze biologisch was.

Bill Gates en het klimaat
     Wie in zekere zin ook voor eigen parochie preekt is Bill Gates. Zijn recente essay Three tough truths about climate* richt zich tot de klimaatovertuigden zoals hijzelf, niet tot de klimaatnegationisten of klimaatsceptici. Maar hoewel hij tot de grote klimaatkerk behoort, zullen sommige van zijn stellingen als ketterij in de oren klinken van wie zuiver in de leer is.
      Neem deze drie stellingen bijvoorbeeld. 

1. De oplossing voor het klimaatprobleem zal in de eerste plaats van nieuwe technologieën komen
2. Voor de arme landen zijn er dringender problemen die eerst moeten worden opgelost.
3. De klimaatverandering vormt geen existentiële bedreiging voor de mensheid of de beschaving**.

     Over de eerste stelling durf ik helemaal niets zeggen, want daarvoor is grote dossierkennis nodig. De derde stelling echter, de meest emotionele, intrigeert mij. Ik citeer ze daarom letterlijk: 

Although climate change will have serious consequences—particularly for people in the poorest countries—it will not lead to humanity’s demise. People will be able to live and thrive in most places on Earth for the foreseeable future.

      Een klimaatgeëngageerde kan die stelling verontwaardigd afwijzen, of beantwoorden met het vage verwijt dat Bill Gates de gevolgen van de klimaatverandering ‘onderschat’ dan wel ‘minimaliseert’. De klimaatgeëngageerde kan de stelling echter ook aangrijpen als uitgangspunt voor bezinning. Een van mijn FB-vrienden deed dat zo. Uiteraard had Bill Gates gelijk, vond hij. De mensheid zou natúúrlijk niet verdwijnen. Maar natuurrampen zoals overstromingen zouden toenemen. Je kon daarom stringente klimaatmaatregelen vergelijken met het dragen van een autogordel. De kans op een ramp – overstroming, botsing in het verkeer – was klein, maar áls het gebeurde, waren de gevolgen groot.
     Het is een interessante vergelijking. Gates zou kunnen antwoorden dat we op korte termijn niet alle botsingen in het verkeer, en ook niet alle klimaatgerelateerde overstromingen, kunnen tegenhouden. Maar dat we de gevolgen van de twee soorten rampen kunnen milderen, in het ene geval door autogordels te dragen, en in het tweede geval door dijken en steviger woningen te bouwen en door betere waarschuwingssystemen uit te werken. Het belangrijkste schijnt een goede medische infrastructuur te zijn, want de meeste slachtoffers van overstromingen in arme landen sterven niet door verdrinking, maar door ziekten die door het vervuilde water worden verspreid. 

* Het essay van Bill Gates staat hier.
** Bij Nic Balthazar vindt men wel de sterke suggestie dat de klimaatopwarming de mensheid en de beschaving bedreigt. Zie mijn stukje hier.

Pedagogische chatbots
     Veel van mijn kennis heb ik te danken aan Wikipedia. De lezer moet zich daar niet veel van voorstellen, want het meeste van wat ik opzocht, was ik snel weer vergeten, maar ik geloof dat zo’n kennis toch ergens in het achterhoofd blijft hangen. Alleen was Wikipedia een strenge docent die geen vragen in de aula dulde. Soms was de uitleg te lang, soms te kort, en als het over  onderwerpen ging, bijna altijd te moeilijk voor iemand als ik.
    Met de chatbots is dat grotendeels opgelost. Ik verduidelijk in de prompt of ik een kort of een uitgebreid antwoord wil. En ik kan altijd bijkomende vragen stellen. Bijvoorbeeld. Ik lees een artikel over economische concurrentie en daar wordt in verwezen naar de Olley-Pakes decompositie. In één zin wordt uitgelegd wat die decompositie betekent. Als ik er meer over wil weten, stel ik de vraag aan Grok: ‘Wat is de Olley-Pakes decompositie?’ Ik krijg een uitleg die vol staat met wiskundige formules, Griekse letters en symbolen die ik niet kan thuisbrengen. Het soort de uitleg die ik van Wikipedia zou hebben gekregen als daarover een lemma was voorzien. Ik stel mijn vraag aan Grok opnieuw: ‘Kun je dat gemakkelijker uitleggen, met een eenvoudig fictief voorbeeld?’ En ik krijg onmiddellijk een antwoord dat begint met ‘Supereenvoudige uitleg. Stel: er zijn maar 5 kippenboerderijen in België …’ en eindigend met ‘Hopelijk is het nu kristalhelder.’
     Grok is de geduldige docent aan wie ik altijd vragen kan blijven stellen. Het is jammer dat leerlingen en studenten de chatbots kunnen gebruiken om hun opstellen of papers te schrijven. Dat is een pedagogisch nadeel. Maar de bots moeten een formidabele hulp zijn om een moeilijke cursus te begrijpen. 

Filosofische memes
     Ik heb mijn FB zo getraind dat ik weinig foto’s van katten zie, en weinig tegeltjes die mij ‘Goeiemorgen’ wensen. Daarentegen blijf ik memes zien voorbijkomen met uitspraken van filosofen en andere denkers. Als het om Amerikanen of Engelsen gaat, zijn de citaten in het Engels — en anders ook. Vaak zijn het parafrases, vervalsingen, of plattitudes, of baden ze in de sfeer van Bond zonder Naam. Neem dit citaat van Rudolf Steiner:

Where is the book in which the teacher can read about what teaching is? The children themselves are this book. We should not learn to teach out of any other book than the one lying open before us and consisting of the children themselves.

     Mijn eerste gedachte is dan, omdat Steiner hier toch Engels spreekt, kort en krachtig te antwoorden: ‘Claptrap!’ Mijn tweede gedachte is: hadden die Reformpedagogen, te beginnen bij Steiner zelf, maar niet zoveel boeken geschreven ‘about what teaching is!’
     Heel uitzonderlijk kom ik een uitspraak tegen waar ik wel over blijf nadenken. Laatst  zag ik er een die aan William James (1842-1910) werd toegeschreven: 

A great many people think they are thinking when they are merely rearranging their prejudices. 

     Nu, het is best mogelijk dat James zoiets nooit gezegd of geschreven heeft. Het komt in elk geval niet voor in The Variety of Religious Experience, want dan zou ik het hebben aangestreept. Maar het is een aardige gedachte. Onze vooroordelen als de elementaire deeltjes van ons denken. Alles wat we doen is ze wat anders rangschikken, zoals scheikundige processen met atomen doen.