Mijn mooiste geweldscènes - nabeschouwingen (*)

 

** Ik heb in mijn vorige stukje (*) vooral het soort scènes gekozen waar ik normaal gesproken niet gek op ben. Het is dus, zoals in een grammaticaboek, een lijstje met uitzonderingen.

**Bij het maken van lijstjes is het moeilijk om je aan je eigen maatstaven te houden. Maar de inconsequentie van lijstjes maakt er vaak de charme van uit.

** Mijn eerste maatstaf was: welke actiescènes kan ik mij nog voor de geest halen. Het is dus meer een onderzoek naar mijn geheugen dan naar filmesthetische kwaliteiten.

** Waaróm kan ik mij die en die scène wel voor de geest halen en andere niet? Vaak is dat een anekdotisch, enigszins onverwacht kenmerk dat eruit springt: het maanlandschap in Ad Astra, de parkourtechniek in Casino Royale, de muzikale achtergrond in Clockwork Orange. Het is een kenmerk dat je in enkele woorden kunt beschrijven: de hamer in Oldboy.

** Enkele FB-vrienden vestigden mijn aandacht op scènes die ik over het hoofd had gezien: uit Enter the Dragon en uit The French Connection. Men moest mij er in die gevallen aan herinneren dat ik mij die scènes nog herinnerde. Ik heb ze achteraf toegevoegd. 

** Andere FB-vrienden vestigden mijn aandacht op geweldscènes die ik wél had gezien en die ik ook was tegengekomen in de meeste toptien lijstjes : de shoot-outs in Heat en Scarface (1983). De verdiensten van die scènes liggen, geloof ik, in de stijlkenmerken en blijkbaar trekt dat bij zulke scènes geen diepe groeven in mijn geheugen. Ik moet toegeven dat die twee films mij niet zo liggen, maar andere scènes eruit herinner ik mij wel.

** Ten slotte was er een FB-vriend die de eindscène van Bonnie and Clyde ter sprake bracht, scène die ik wel overwogen maar oorspronkelijk verworpen had. Ik deed dat omdat ik een persoonlijk lijstje wou, en geen canon van Historische, Vernieuwende en Cinematografisch Verantwoorde Geweldscènes, beginnend met de trappenscène uit Potemkin. Maar de eindscène van Bonnie and Clyde uitsluiten alleen omdàt ze tot de gecanoniseerde geweldscènes behoort, dat was overdreven.

** De meeste films die ik aanhaal vond ik in hun geheel vrij goed, goed of heel goed. Troy vond ik een miskleun. Als ik de film opnieuw zou bekijken, zou ik alleen de actiescènes eruithalen, en niet omgekeerd zoals ik meestal doe. 

** Ik ben over mijn lijstje beginnen nadenken nadat ik Olympus Has Fallen, een heel middelmatige film, had gezien. De bestorming van het Witte Huis steekt goed in elkaar, maar dat geldt voor honderden andere actiescènes die mij niets zeggen. Hoe kwam dat? Misschien was het dit. Af en toe is er een van opzij gefilmd beeld van een rij van schietende aanvallers die stevig voortmarcheren, of van agenten die, eveneens van opzij gefilmd, uit het Witte Huis komen gelopen en neergeschoten worden. Het gaat telkens om seconden, of fracties van seconden, maar ze kleuren de rest (**).

** Zoals een leraar zijn lievelingsleerlingen soms strenger quoteert, zo ben ik ook extra streng geweest voor mijn lievelingsregisseurs. Had ik dat niet gedaan, dan waren àlle geweldscènes van Tarantino en Kubrick op mijn lijstje terechtgekomen. Maar ik hield mij voor dat het bij die regisseurs niet meteen die scènes waren die mij het meeste aanspraken. Vaak is het voor mij zelfs moeilijk om hun geweldscènes als dusdanig te herkennen. 

** De Barry Lyndon-scène met de schermutseling tussen de Britse en Franse soldaten tijdens de Zevenjarige Oorlog illustreert wat in de 18de eeuw het nut was van het exercitieterrein. De soldaten leerden perfect in de pas lopen en bleven dat tijdens een aanval doen, ook al werden rechts en links hun makkers neergeschoten. Het ritme stuwde hen voort. Waarom die exercitie nà de 18de eeuw in zwang bleef, is een andere vraag. Traditie? Bezigheidstherapie? Omdat het geen kwaad kon en men toch iets moest doen als er geen oorlog was?

** Het is opvallend hoe weinig scènes van massageweld ook aangstaanjagend zijn. Als ze dat wel zijn, is het vooral in de opbouw naar het geweld toe: Spartacus die de Romeinse carrés ziet opmarcheren in de verte, de gladiator en zijn kompanen die zich in de arena afvragen wat er uit de poorten tevoorschijn zal komen, Redmond Barry en zijn makkers die al marcherend het eerste salvo van de Fransen afwachten. Bij de actie zelf neemt de adrenaline het over.

(*) Zie mijn stukje van gisteren: hier.

(**) Over het effect van rijen van opzij gefilmd, zie ook hier.