Diane Keaton (1946-2025)

Diane Keaton (1946-2025)
     Op een of andere manier was Diane Keaton dé actrice van mijn generatie. Niet de mooiste, niet de beste, niet de veelzijdigste, gewoon dé. Charlotte Rampling, Susan Sarandon, Cher, Liza Minnelli, Candice Bergen zijn ook in 1946 geboren, maar dat zijn meer actrices van de generatie van mijn vader, vind ik, zoals Claudia Cardinale en Sophia Loren actrices zijn van die van mijn moeder. Ik vraag mij af wie dé actrice wordt van de generatie van mijn zoon. Emma Stone? Zoiets weet je pas als je de zestig voorbij bent. 
      Ik heb niet zóveel films van Keaton gezien, al was ik altijd blij als ze meespeelde. Maar het gaat natuurlijk om die ene film Annie Hall. Keaton was sexy, maar niet té – grappig, maar niet té – neurotisch, dat is ook belangrijk, maar niet té. Ze leek bereikbaar. Als je wat ouder was geweest, had ze, met veel geluk, en kortstondig, je lief kunnen zijn. Ik héb ooit een lief gehad die er wel wat op leek, en dat was voordat Annie, met haar ladeedah in mijn leven kwam.
     Er zijn duizenden mooie filmquotes, en honderden daarvan zijn erg kort:

           Frankly my dear, I don’t give a damn
           The future, Mr. Gittes, the future.
           Here’s looking at you kid
           I’ll have what she’s having.
          That rug really tied the room together.
           You talking to me?
           An offer he can’t refuse
           Zed’s dead, baby, Zed’s dead.
           What a dump.
           Make my day.
           The Dude abides.

      Maar voor mij staat ‘Ladeedah’ bovenaan.

* Dé actrice van mijn vaders generatie was wellicht Vivien Leigh. Tien jaar ouder dan hijzelf, naam vastgeklonken aan een iconische film, en overrompelend écht. Helaas is haar Scarlett een beetje een kreng, zodat je er moeilijk een boontje voor kon hebben.

’De ‘invloed’ van Annie Hall
     Over welke films de ‘beste aller tijden’ zijn, kun je eeuwig blijven discussiëren, maar wil je bepalen wat de ‘invloedrijkste’ films zijn, dan krijg je vastere grond onder de voeten. Films als Birth of a Nation (1915) en Citizen Kane (1941) hebben nieuwe technieken ingevoerd, of althans laten zien wat je met die technieken kon doen, zodat je je geen regisseur kunt voorstellen die daar géén leentje-buur heeft gespeeld. Andere films hebben de normen voor een genre weerlegd. Na Bonnie & Clyde (1967) klonken alle geweerschoten luider, na Barry Lyndon (1975) oogden alle historische kostuums authentieker, na Jurassic Park (1993) bewogen alle monsters soepeler, 
      Een veel moeilijker vraag rijst bij de film Annie Hall (1977). Ik ken die film uit het hoofd, scène voor scène. Ik denk dat ik die film al uit het hoofd kende toen ik hem nog maar een keer had gezien. Hij vatte heel goed een tijdsgeest samen en tegelijk beïnvloedde hij natuurlijk die tijdsgeest. Mijn kijk op veel dingen is mee bepaald door Annie Hall, zoals de kijk van mijn zoon op veel dingen bepaald is door How I Met Your Mother.
      Maar mij gaat het hier niet om dát soort invloed. Wie de film opnieuw bekijkt, zal merken dat de structuur van de film erg gelijkt op die van een doorsnee Netflix-serie van vandaag. De film, en die series, beginnen met een moment dicht bij de climax, springen daarna terug naar een eerder moment, en bewegen daarna heen en weer tussen de verschillende tijdsniveaus. We zagen laatst de serie Under the Bridge – ik vond die minstens even goed als Adolescence – en er waren geloof ik wel een dozijn verschillende tijdsniveaus. Annie Hall begint op een punt dat de relatie van Alvin en Annie al flink aan het verwateren is – en daarna bewegen we tussen die eindfase en eerdere momenten, toen alles nog koek en ei was.
      Toch zou ik hier niet graag van de invloed van Annie Hall spreken op de Netflix-series spreken. Niet alleen had Orson Welles in Citizen Kane al een vergelijkbare structuur gebruikt, ook bij Woody Allen zelf was die structuur geen ‘systeem’. Daarna heeft hij nog veel films gemaakt met een complexloos lineaire vertelling. Als er al een rechtstreekse invloed is van Annie Hall, op latere comedy en dramedy, dan zal die eerder komen van de introspectieve focus en zwartgallig-ironische toon.
     In de huidige Netflix-reeksen is de niet-lineaire vertelling wél een systeem. Wat wil je? Er moet voor de zoveelste keer een verhaal worden verteld van een onrustwekkende verdwijning. Zo’n verhaal kan maar op drie of vier verschillende manieren aflopen. Het soort personages ligt eveneens vast; En ook het aantal nevenintriges waaruit kan worden gekozen is beperkt. Toch moeten er acht afleveringen van 50 minuten worden gevuld. Dan kun je wat extra variatie creëren door met de tijdslijn te gaan schuiven. Dat heeft met de invloed van Citizen Kane of Rashomon (1950) of Annie Hall weinig te maken.