De journalist weet het beter

     In een commentaarstuk kan de journalist de regering of de oppositie prijzen dan wel hekelen vanwege hun beleid of beleidsvoorstellen. Hij kan daarbij twee rollen aannemen: die van de moraalridder of die van de betweter*. De eerste rol is de gemakkelijkste, dat behoeft geen tekening. De tweede rol is moeilijker, want politiek is een zaak van dossierkennis en afwegen, en je bent geneigd om te denken dat politici dat minstens even goed kunnen als journalisten. Het lijkt onwaarschijnlijk dat een journalist een oplossing bedenkt, waar een politicus zelf niet eerder aan heeft gedacht, alvorens ze te verwerpen.
     De slimste betweters beseffen dat, en houden een slag onder de arm. Neem nu een recent commentaarstuk van Lieven Sioen (DS 1/10). Sioen vindt dat er iets moet worden gedaan aan de mensonterende leefomstandigheden in de gevangenissen. Daarmee zeg hij niets nieuws, maar sommige zaken mogen wel eens herhaald worden. Er moet worden ingegrepen, schrijft hij. Ja, natuurlijk. En hij heeft zelfs laag fruit ontdekt. ‘Niet alle ingrepen hoeven geld te kosten. Een procedure waardoor verdachten minder lang in voorlopige hechtenis blijven, is gratis wettekst.’ Ik ken het dossier niet, maar als een verkorte procedure ‘gratis wettekst’ was, zonder addertjes onder het gras, dan had men die al lang aangenomen. Dat men gerechtelijke procedures kan verkorten zonder dat het geld kost, of zonder dat er rechten worden geschonden – het zou mij verwonderen.
     Sioen beseft ook dat heel goed dat er zelfs mét ‘gratis wettekst’ nog altijd veel geld nodig is. En weer suggereert hij dat hij een oplossing heeft. De overheid ‘veroorzaakt zelf lekken waarlangs overheidsinkomsten wegvloeien. Managementsvennootschappen, flexi-jobs, salariswagens, cafetariaplannen … het slaat diepe gaten in de financiering.’
      Maar nu rijst een nieuw probleem. Toevallig weet Sioen iets af van economie, en hij begrijpt dat die lekken niet zomaar kunnen worden gestopt. Hij kan daarover zwijgen, maar hij doet het niet. ‘Er is een reden,’ schrijf hij ‘waarom al die vormen van fiscale optimalisatie worden benut. Geen enkel industrieel land roomt zoveel van het inkomen uit arbeid af als België.’ We mogen aannemen dat het bedrijf waar Sioen voor werkt ook aan fiscale optimalisatie doet om de portemonee van zijn werknemers te sparen.
     Wie het commentaarstuk dus aandachtig leest, ziet dat er géén oplossing voor mensonwaardige leefomstandigheden in de gevangenissen wordt aangereikt, en al zeker niet voor de financiering van die oplossing. Er wordt alleen even een oplossing gesuggereerd. Je zou de lekken kunnen dichten waarlangs belastingsinkomsten wegvloeien. Dat zou voor de staat geld opbrengen. Maar dan zou je tegelijk, in de redenering van Sioen, de belastingen zelf moeten verlagen. Dat zou aan de staat geld kosten. Er blijft niets over om nieuwe, moderne gevangenissen te bouwen.

* Dat is kort door de bocht. De journalist kan bijvoorbeeld ook het algemeen belang verdedigen tegen particuliere belangen, of hij kan de rol van logicus op zich nemen om de dilemma’s helder te formuleren.