Factchecken en plausibiliteit

Factchecken en plausibiliteit
      Sinds AI doe ikzelf veel meer aan factchecken. Veel draait daarbij om de plausibiliteit van informatie. Ik lees iets in de krant of op FB en ik vind het niet plausibel. Ik doe dan een snelle factcheck, en dan blijkt vaak dat mijn eigen vooroordeel fout was. Ik had de plausibiliteit van een feit of context verkeerd ingeschat.
      Laatst kwam ik een quote-meme tegen van H.L. Mencken die in 1920 het presidentschap van Donald Trump lijkt te voorspellen. Ik citeer.

As democracy is perfected, the office of the president represents, more and more closely, the inner soul of the people. On some great and glorious day, the plain folk of the land will reach their heart’s desire at last, and the White House will be occupied by a downright fool and a complete narcissistic moron. The Baltimore Evening Sun, July 26, 1920.

     Het is in grote lijnen een plausibele quote-meme. Het citaat bevat geen spelfouten, het past bij Menckens afkeer van democratie, het is in zijn sarcastische stijl geschreven, met zijn geliefkoosde woord moron, en het bevat een precieze bronvermelding. En toch ben ik niet tevreden. Dat Mencken speciaal het narcisme van de toekomstige president vermeldde – waar iedere Trump-criticus de mond van vol heeft – dat zou mij verbazen.
     Ik laat de kwestie uitzoeken door Grok, en ik word in mijn vermoeden bevestigd. In de originele tekst wordt alleen gesproken van een downright moron, zonder de narcistische kwalificatie.
      De hele quote-meme geschiedenis herinnert mij aan de lessen over de Historische Methode en Tekstkritiek. We leerden dat middeleeuwse kopiisten soms een interpolatie toevoegden om een oude tekst ‘actueler’ of ‘christelijker’ te maken.
     Of neem spelfouten. Vandaag verlaagt een spelfout de geloofwaardigheid van een citaat, maar het was ooit anders. Kopiisten hebben de neiging om stilzwijgend spelfouten te verbeteren, en dat is ook hier gebeurd. Het is de oorspronkelijke tekst van Mencken die een zetfout bevatte en die in de meme-quote verbeterd is (will in plaats van wil). Dat bevestigt de oude regel dat schrijffouten veeleer een bevestiging zijn van authenticiteit dan omgekeerd. Ook hebben kopiïsten de neiging hebben om een tekst te normaliseren. Mencken spreekt over een White House dat zou worden adorned by a moron. De auteur van de quote-meme heeft die ironie (moeilijk!)  vervangen door het normalere occupied by a moron. Ten slotte heeft de kopiist de neiging om sommige zaken wat beter uit te leggen dan de oorspronkelijke auteur. Mencken spreekt zijn misprijzen uit voor de folks of the land. De kopiïst maakt daarvan: plain folks of the land.Maar vaak heb ik gelijk.

Het canaille van de chatbots
     Ik krijg wel eens het verwijt dat ik mij encanailleer door mijn omgang met chatbots. Hun informatie is niet correct. Ze praten je naar de mond. Ze hallucineren. Verwijzen naar een chatbot als bron heeft iets vulgairs. Vroeger was verwijzen naar Wikipedia ook not done. Een collega van mij vertelde aan zijn leerlingen dat Wikipedia geen ernstige bron was. Wie ernaar verwees kreeg een onvoldoende.    Zelf zal ik in mijn blogstukjes blijven aangeven – voorlopig toch – wanneer ik chatbot geraadpleegd heb. Ik hoop dan altijd dat een van mijn lezers mij wijst op een betere bron die de informatie van de chatbot weerlegt. 

Verrechtsing van het politiek klimaat
     Of het politiek klimaat aan het verrechtsen is, kan ik niet beoordelen. Dat is een veel te grote vraag. Maar hier en daar meen ik wel een verschuiving waar te nemen. We waren onlangs in de auto aan het luisteren naar een interview met politiecommissaris Alain Remue. Hij vertelde de ene anekdote na de andere. Een van die anekdotes begon zo: ‘Toen ik die morgen met een collega een razzia aan het voorbereiden was …’
      Mijn vrouw en ik barsten in lachen uit. We konden ons moeilijk voorstellen dat zoiets 40 jaar geleden op dezelfde complexloze manier zou worden verteld, zonder dat Friedl’ Lesage daar iets over zou hebben gezegd. 40 jaar geleden las iedereen Humo, en iedereen die Humo las wist dat de politie een repressie-apparaat was. Het woord razzia kon je niet terloops gebruiken. Je kon het alleen gebruiken in een zin waarin de praktijk scherp werd veroordeeld als opstap naar het fascisme.

Basil Fawlty and Hyacinth Bucket
     Ik lees een commentaartje van zo’n woke millennial of zoomer die voor het eerst naar Fawlty Towers gekeken heeft. Een vreselijke reeks, vindt onze millennial. Basil Fawlty is een ‘witte’ misogyne racist. Gelukkig zijn we ondertussen al wat beschaafder geworden. Zo’n reeks zou niet meer kunnen worden gemaakt.
     We kunnen nu lachen met die millennial die niet aanvoelt dat het personage van Basil bedoeld is om de spot te drijven met misogyne racisten. Maar zo eenvoudig is het niet. Zelf heb ik heel weinig naar Keeping Up Appearances gekeken omdat ik de middle class snobbery van Hyancinth Bucket niet kon uitstaan. Nochtans begreep ik dat het personage bedoeld was als een kritiek op dat gedrag. Dat veranderde niets aan mijn weerzin.